چرا کبد (جگر) مهمترین عضو بدن است؟
بنظر شما آیا کبد مهمترین عضو بدن است؟ علم طب معتقد است که قلب مهمترین عضو بدن میباشد؛ زیرا خون را که ماده‌ای است حیاتی به نقاط مختلف بدن می‌رساند و بدون آن زندگی متوقف می‌شود. ولی جگر یا کبد از طرف دیگر کار مشکل و پیچیده شیمیائی را انجام می‌دهد و سلامتی انسان بستگی به درست کار کردن این عضو دارد.
حقایقی سریع درباره کبد:
- کبد بزرگترین عضو بدن در بدن است.
- این عضو حیاتی بدن بیش از 500 نقش را در بدن انسان انجام می‌دهد.
- کبد تنها عضو بدن است که می‌تواند دوباره رشد کند.
- مصرف الکل یکی از علل عمده مشکلات کبدی در دنیای صنعتی است.
شاید شناخت علم پزشکی نسبت به قلب بیشتر است زیرا عقیده دانشمندان بر آن است که کار کبد بسیار پیچیده بوده و آنزیم‌های مختلفی را تولید می‌کند که هنوز فقط تعداد کمی از آنها شناخته شده‌اند.
کبد در کدام قسمت بدن قرار دارد؟
کبد (Liver) پادشاه غدد و بزرگترین عضو بدن میباشد و در سمت راست بدن زیر قفسه سینه قرار دارد و البته چون بزرگ است قسمتی از آن نیز در طرف چپ بدن قرار گرفته و روی معده را می‌پوشاند. وزن کبد حدود ¼ کیلوگرم بوده و حدود یک چهارم خون بدن همواره در این عضو جریان دارد و این نشان دهنده اهمیت کبد است.
کبد عمدتاً در قسمت‌های هیپوکندریوم راست (ناحیه ی زیر غضروف دنده‌ها) و قسمت‌های اپیگاستریک (ناحیه‌ی روی معده) قرار دارد و تا هیپوکندریوم چپ گسترش می‌یابد. در عکس زیر محل قرار گیری کبد، با خط چین نشان داده شده است. (1)
چرا کبد عضو مهمی است؟
جگر یا همان کبد (liver) مهمترین عضو است و تنها عضو بدن است که می‌تواند خودش را ترمیم کند. اگر کبد در شرایط خوبی نباشد، سلامت سایر اعضای بدن نیز در شرایط بدی قرار خواهد گرفت. به عنوان مثال وجود کبد چرب به نوعی پیش درآمد دیابت و بیماری‌های قلبی در آینده فرد مبتلا است.
کبد کارهای مختلفی را انجام می‌دهد که مهمترین آنها عبارتند از:
- یکی از آنها ساختن صفرا میباشد که مایعی است به رنگ زرد مایل به سبز عمل صفرا شکستن چربی به ذرات کوچک است تا این ماده بتواند هضم و جذب بدن شود.
- کار دیگر کبد تبدیل قند زیادی بدن به گلیکوژن (Glycogen) میباشد که ذخیره انرژی بدن محسوب می‌شود.
- به طورکلی مواد مغذی که بوسیله روده کوچک جذب خون می‌شود برای تغییر و ترکیب با مواد دیگر به کبد می‌رود و مواد سمی در کبد تصفیه شده و دفع می‌گردد.
- موادی که برای رشد و نمو و ترمیم سلول‌ها لازم است مانند پروتئین‌ها، چربی‌های گلوکز، کلسترول و لیپوپروتئین بوسیله کبد تولید می‌شود.
- هر چه از روده کوچک جذب می‌شود ابتدا به کبد می‌ریزد بنابراین اگر از مواد چربی و پروتئینی و غذاهای سنگین و مواد شیمیائی به مقدار زیادی استفاده شود این عضو خسته شده و نمی‌تواند کار خود را بخوبی انجام دهد.
- جگر مانند یک کنترل کننده با هوش از بدن مواظبت می‌کند زیرا هر چه را که قابل جذب و طبیعی باشد قبول کرده و آنچه را که دارو و شیمیائی باشد پس می‌زند و از بدن، چه به حالت استفراغ و یا تصفیه دفع می‌کند.
- جگر مسئول هورمون‌های بدن نیز میباشد. یعنی در حقیقت جگر به طور غیر مستقیم هورمون‌ها را نیز می‌سازد بنابراین خانم‌هایی که قبل از عادت ماهانه ناراحتی دارند مثلا افسرده می‌شوند و یا دردهای مختلف دارند و یا خانم‌های حامله که دل بهم خوردگی پیدا می‌کنند علت آن این است که کبد نمی‌تواند کار خود را به درستی انجام دهد و مواد سمی را از بدن خارج سازد.
- کبد انبار ویتامین‌های A، D، B12، مس و آهن بوده و کار تنظیم قند و ویتامین A را نیز انجام می‌دهد و در صورت احتیاج بدن آنها را وارد خون می‌کند. حتی بعضی از ویتامین‌ها مانند B6 و بتاکاروتن را به صورت قابل جذب در بدن در می‌آورد.
وظایف اصلی کبد در بدن چیست؟
کبد نقش مهمی در بسیاری از فعالیت‌های بدن از تولید پروتئین و لخته شدن خون به کلسترول، گلوکز (قند)، و سوخت و ساز آهن بازی می‌کند. همچنین کبد بزرگترین عضو جامد و بزرگترین غده در بدن انسان است. کبد بیش از 500 وظیفه ضروری در بدن انجام می‌دهد که مهمترین آنها عبارتند از:
- کبد مسئول بیش از 500 کار کرد حیاتی در بدن است.
- بیش از یک لیتر خون در هر دقیقه از طریق کبد فیلتر می‌شود.
- تفکیک مواد مغذی از مواد زاید، سم زدایی، تجزیه مواد شیمیایی و یا تبدیل مواد شیمیایی سمی و غیرقابل دفع به مواد غیرسمی و قابل دفع (متابولیزه کرده و غیرفعال کردن سموم) از کارکردهای کبد است.
- یک کبد سالم قادر است 100 درصد باکتری‌ها و سموم را پیش از آنکه به جریان عمومی خون بدن راه یابند، از بدن دفع کند.
- کبد در حفظ تعادل و تنظیم هورمون‌های بدن نقش دارد.
- کبد در ذخیره‌سازی و متابولیسم چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها نقش دارد.
- کبد محل ذخیره گلوکز (قند) خون است. کبد گلوکز را تبدیل به گلیکوژن کرده و در خود ذخیره می‌کند. در صورت نیاز مجددا گلیوکوژن را تبدیل به گلوکز کرده و به جریان خون وارد می‌سازد.
- کبد محل ذخیره چربی‌ها، ویتامین‌ها (به ویژه ویتامین‌های A,D,E,K,B12)، املاح معدنی (آهن، فولات، مس) و سایر مواد مغذی است.
کبد ناسالم چطور تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان قدیم اعتقاد داشتند که رنگ چهره نشانه وضعیت کبد است. اگر سرخ و سفید باشد کبد سلامت بوده و در صورت زردی، حرارت زیاد در کبد جمع شده است و تیرگی چهره، نشانه خشکی و گرمی کبد میباشد. درازی و کوتاهی انگشتان دست نیز بزرگی و کوچکی این عضو را نشان می‌دهد.
کبد نسبت به احساسات ما نیز بسیار حساس است. عصبانیت دشمن آن بوده و حسادت آن را از بین می‌برد.
مهمترین نشانه‌های کبد ناسالم
- داشتن زردی
- کاهش اشتها
- کاهش انرژی و سردرگمی
- کلسترول بالا و فشار خون
- حساسیت‌های پوستی
- تورم در پاها و شکم
کسانی که غذاهای سرخ کرده، چربی زیاد و مشروب می‌خورند فشار زیادی به کبد وارد کرده و بعد از مدتی کبد بزرگ می‌شود.
امروزه به دلیل استفاده از غذاهای پردازش شده، داروهای شیمیائی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، قرص ضد بارداری، آسپرین و هزاران داروی دیگر و نیز آلودگی هوا، کبد اکثر مردم پر از مواد سمی است و این عضو ناچار است که بیشتر از ظرفیت خود کار کند و اعضاء دیگر بدن را نیز تحت فشار قرار دهد.
چند نوع بیماری کبدی وجود دارد؟
رسوب مواد چربی کبد را از کار خود باز می‌دارد و علت آن مصرف مشروبات الكلى، چربی‌های جامد و شکر میباشد. یکی از بیماری‌های کبدی، تشمع و یا التهاب کبدی (Cirrhosis) میباشد که در اکثر موارد بدون عوارض بوده و بیشتر اوقات تشخیص داده نمی‌شود تا هنگامی که به مرحله خطرناکی برسد. بیماری دیگر تورم کبد یا یرقان (Hepatitis) است که به علت ویروس و یا مواد سمی تولید می‌شود. این مرض عوارض شدیدی دارد.
نمونه‌هایی از بیماری کبد عبارتند از:
- فاسیولوز (گندیدگی کبد)؛
- سیروز کبدی؛
- هپاتیت؛
- کبد چرب الکلی؛
- کبد چرب غیرالکلی؛
- كلانژيت اسكلروزان اوليه (PSC)؛
- سندرم گیلبرت؛
- سرطان کبد؛
اگر دچار بیماری‌های کبد هستید، برای درمان حتماً باید زیر نظر پزشک باشید و از خود درمانی بپرهیزید.
