مهارت تصمیم گیری چیست و چگونه این مهارت را تقویت کنیم؟
قدرت تصمیم گیری ندارید؟ در تصمیم گیری مردد هستید؟ می‌خواهید مهارت تصمیم گیری را افزایش دهید؟ برای اینکه بتوانید یک تصمیم جدی و مصمم بگیرید ممکن است برخی عوامل، مانع تصمیم گیری موثر شما شوند. در ابتدا باید این عوامل را شناسایی کنید و سپس از روش‌های افزایش مهارت تصمیم گیری کمک بگیرید.
چرا درست تصمیم نمی‌گیریم؟
آیا شده تصمیم بگیری که کاری را انجام بدید یا ندید اما درنهایت برخلاف تصمیم عمل کنید؟ خیلی‌ها نمی‌توانند درست تصمیم بگیرند و پای تصمیم خودشان بایستند، بنظرتان مشکل اصلی کجاست؟ در ادامه دو دلیل شایع برای درست تصمیم نگرفتن را توضیح داده‌ایم:
در تصمیم گیری، جدی نیستیم!
برای دستیابی به اهدافی که دارید، باید در تصمیم گیری جدی و مصمم باشید و با یک برنامه‌ریزی دقیق به دنبال هدفتان بروید. اما لازم نیست همه‌ی چیزهای دیگر را در این میان قربانی کنید (گاهی اوقات لازم است) اما باید تصمیمی جدی برای اقدام به عمل بگیرید. اصلاً خوب نیست بگویید دوست دارم سیگار کشیدن را کنار بگذارم و در همان حال مشغول روشن کردن سیگار باشید و فکر کنید چه‌قدر عالی خواهد بود اگر بتوانم سیگار نکشم! برای دست کشیدن از آن باید تصمیم بگیرید.
تصمیمگیری یک فرآیند ذهنی است که طی آن یک مسیر را از میان چندین مسیر انتخاب می‌کنیم. در واقع تصمیم گرفتن یعنی توان تشخیص بهترین راه از میان راه‌های متعددی که پیش روی انسان قرار دارد.
مردد بودن در تصمیم گیری
ما هر روز و هر ساعت و حتی هر ثانیه باید تصمیم بگیریم. تصمیم گیری بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بشر است. تصمیم‌گیری‌ها، تجربه‌ها، خاطره‌ها و زندگی ما را می‌سازند. اما گاهی عواملی موجب تردید در تصمیم گیری می‌شوند. ترس و تردید در تصمیم گیری باعث می‌شود که توانایی تفکر منطقی را از دست بدهیم.
شخصی را می‌شناسم که در پنج دقیقه نمی‌تواند حتی تصمیم بگیرد یک فنجان چای بخورد یا یک فنجان قهوه، معمولا چند سالی طول می‌کشد که منزلش را عوض کند یا از شغلی که دوست ندارد، استعفا دهد. در این صورت اغلب به دست نیاوردن آن چه که می‌خواهد، تعجب‌آور نیست. در هنگام تصمیم گیری باید با خودتان جدی باشید. بعد از این که فهمیدید خواهان چه چیزی هستید و مشخص کردید به چه دلیل و چه مقدار به آن علاقه دارید، لازم است تصمیم بگیرید که آیا قصد دارید تلاشی برای به دست آوردن هدفتان انجام دهید یا نه!
چه چیزی مانع تصمیم گیری مؤثر می‌شود؟
برای مقابله با ترس‌هایی که فقط مانع رشد و پیشرفت می‌شوند، باید چه کرد؟ در ادامه، عواملی که باعث تردید در تصمیم گیری می‌شوند، عنوان شده‌اند.
- ترس؛
- ارزیابی و تحلیل بیش‌ازحد؛
- نداشتن اعتمادبه‌نفس؛
- شک؛
- راحت‌طلبی؛
- دست‌پاچگی؛
- بی‌تجربگی؛
- تنوع نظرات؛
- نداشتن اطلاعات کافی؛
- وجود وابستگی‌های عاطفی؛
- سماجت.
انواع مهارت تصمیم گیری
برای گرفتن یک تصمیم درست باید انواع آن را بشناسیم. در ادامه با انواع تصمیم گیری آشنا خواهیم شد (1):
1. تصمیمگیری احساسی
در تصمیمگیری احساسی، این عواطف و هیجانات هستند که نقش تعیین کننده دارند. در حقیقت افراد فکرشان را تعطیل می‌کنند و به حرف دلشان گوش می‌کنند. در این نوع تصمیم گیری از آینده نگری خبری نیست و مسلما عواقب و مشکلاتی به دنبال خواهد داشت. بهتر است در چنین شرایطی حتما با افراد معتمد و یا متخصص موضوع را در میان بگذارید.
2. تصمیم گیری اضطراری
بعضی افراد در شرایطی که مجبورند تصمیم بگیرند دچار اضطراب می‌شوند. تعارض بین این انتخاب‌ها و اضطراب، گاهی به قدری نفس‌گیر و غیرقابل تحمل می‌شود که فرد نمی‌تواند به‌درستی تصمیم بگیرد. این افراد در این شرایط بدون فکر کردن و بدون اینکه سعی کنند اطلاعاتی در مورد انتخاب شان به دست آورند، برای اینکه از این تنش و فشار رهایی یابند یکی از گزینهها را بدون فکر کردن انتخاب می‌کنند. درواقع انتخاب او به منزلۀ فرار است. به جای فرار بهتر است در صدد حل موضوع اصلی یعنی درمان اضطراب برآیید. برای اطلاع از درمان اضطراب کلیک کنید.
3. تصمیم گیری اجتنابی
بعضی از آدم‌ها وقتی در موقعیت انتخاب و تصمیم برای مسائل مهم زندگی خود قرار می‌گیرند سعی می‌کنند از مسئله فرار کنند، این افراد خود را ضعیف‌‌تر از آن می بینند که بتوانند تصمیم بگیرند. مدام امروز و فردا می کنند، و با گفتن «بی خیال همه چیز درست می‌شود» به یک آرامش کاذب و زودگذر می رسند.
4. تصمیم گیری تکانه‌ای
تکانه به زبان خیلی ساده یعنی هیجان‌‌های زودگذر و شدید که آدم را به کاری وا می‌دارد. در تصمیمگیری تکانه‌ای فرد سریع و بدون تفکر تصمیم می‌گیرد. تصمیم‌هایی که معمولاً خود افراد هم بعداً از کارشان تعجب می‌کنند. این روش یکی از خطرناک‌‌ترین سبک‌‌های تصمیمگیری است که ممکن است عواقب و پیامدهای ناخوشایندی برای فرد و اطرافیانش داشته باشد.
5. تصمیمگیری مطیعانه
تصمیم گیری مطیعانه براساس انتظاراتی است که دیگران از فرد دارند. این افراد خواسته‌‌ها و اهداف خودشان را نادیده می‌گیرند و به راحتی اجازه می‌دهند دیگران به جای آن‌ها انتخاب کنند. این افراد از اعتماد به نفس کافی برای روبرو شدن با مسائل و مسئولیت‌های زندگی برخوردار نیستند و معمولاً با سپردن حق انتخاب به دیگران به نوعی می‌خواهند از پیامدهای انتخاب‌شان شانه خالی کنند.
6. تصمیم گیری تقدیری
تصمیم گیری تقدیری زمانی اتفاق می‌افتد که افراد مهارتی برای گرفتن تصمیم ندارند. اصلاً به فکرشان هم نمی‌رسد خودشان هم قدرتی برای فکر و انتخاب دارند. همه چیز را به قضا و قدر نسبت می دهند و شانسی انتخاب می کنند. در باور این افراد همه شکست‌‌ها و موفقیت‌‌های افراد وابسته به شانس و بخت و اقبال است.
7. تصمیم گیری منطقی
تصمیم گیری منطقی سالم‌ترین و بهترین روش است، چون فرد سعی می‌کند براساس فکر و منطق عمل کند. انتخاب بر اساس ارزش‌ها و دانش تصمیم گیرنده می‌باشد. فرد تلاش می‌کند همه اطلاعات مورد نیاز را جمع‌آوری کند، همه جوانب کار را بسنجد و به پیامدهای احتمالی انتخابش خوب فکر کند و در نهایت یک تصمیم کاملاً آگاهانه بگیرد.
روش های افزایش مهارت تصمیم گیری
ما در هر روز از زندگی‌مان، ناچار به تصمیم‌گیری‌هایی می‌شویم، اما با وجود گزینه‌های زیادی که پیش روی ما است، اغلب دچار تردید و پشیمانی به خاطر از دست دادن فرصت‌هایی می‌شویم که حاصل تصمیمات «اشتباه» ما هستند. در این ادامه با روش‌های بهبود مهارت‌های تصمیمگیری و کاهش تردید در زندگی آشنا شوبد (2).
تصمیمگیری فردی
وقتی شما تنها فرد تصمیم‌گیرنده هستید، یکی از روش‌های زیر را امتحان کنید.
- تحلیل هزینه-فایده را انجام دهید؛
- گزینهها را محدود کنید؛
- اهمیت تصمیم را ارزیابی کنید؛
- برای تصمیمات جزئی زیاد وقت صرف نکنید؛
- تحقیق کنید؛
- با یک فرد آگاه و باتجربه مشورت کنید.
تصمیمگیری گروهی
تصمیمگیری گروهی برای‌تان دشوار است؟ یکی از تدابیر زیر را امتحان کنید.
- مدیریت منازعه را تمرین کنید: فرایند محدود کردن جنبه‌های منفی نزاع و افزایش جنبه‌های مثبت آن؛
- از پیش برنامه‌ریزی کنید؛
- مسئولیت را به عهده بگیرید؛
- روی اشتباهات تمرکز نکنید.
چرا باید مهارت تصمیم گیری را در خود تقویت کنیم؟
اصلی‌ترین وظیفه هر مدیری، تصمیمگیری در جهت دستیابی به اهداف سازمانی می‌باشد. حل مسئله بدون تصمیمگیری ممکن نخواهد بود و از آن جایی که هر سازمان یا فرد روزانه با مشکلات و مسائل مختلفی رو به رو می‌شود، حل مسئله از طریق تصمیمگیری نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
تحقیقات نشان داده زمانی که افراد می‌توانند آگاهانه و فعالانه در مورد اعمالشان تصمیمگیری کنند در سطوح بالاتری از سلامت روان قرار خواهند گرفت چون بدون داشتن مهارت تصمیمگیری نمی‌توانند انتخاب‌های درستی در زندگی داشته باشند و استرس، اضطراب و احساس گناه بالایی را در اثر انتخاب‌های نادرست تجربه می‌کنند و به تدریج سلامت روانشان پایین خواهد آمد.
بنابراین اگر می‌خواهید مانند افراد موفق به هدف‌هایتان در زندگی برسید و قدرت ارزیابی و انتخاب‌تان را با اتکا به دانش تصمیمگیری و تکنیک‌های کاربردی و مفیدی که در حوزه تصمیمگیری وجود دارد افزایش دهید باید با فرایند تصمیمگیری مطلوب آشنا شوید و مهارت تصمیمگیری را در خود تقویت کنید.
سخن پایانی
افرادی که آنچه را می‌خواهند به دست می‌آورند، معمولا در تصمیم گیری جدی و مصمم هستند. اگر دوست دارید این کار را بدون خواهش کردن از کسی انجام دهید، لازم است نسبت به خودتان دو برابر جدی و محکم باشید و با برنامه‌ریزی دقیق به طور منظم برای رسیدن به خواسته خودتان تلاش کنید. رفتار قاطع و مصمم ممکن نیست به طور طبیعی برای همه‌ی ما حاصل شود، اما می‌توانید آن را بیاموزید. با تمام وجود به داخل آن بپرید. در این صورت آسان تر می شود.
