علت و علائم بیماری ام اس
احتمالاً دربارهٔ بیماری ام اس مطالب زیادی شنیده باشید. بهتر است بدانید چیزی که اکنون به‌عنوان MS وجود دارد، با آنچه که در گذشته بود بسیار متفاوت است. امروزه دید خوشبینانه به بیماری MS، هراس و نگرانی‌های مبتلایان و همهٔ ما که در معرض این بیماری قرار داریم را از بین برده‌است.
آگاهی از علائم ام اس، مراجعهٔ زودهنگام به پزشک و تشخیص به‌موقع، تأثیر زیادی در کنترل این بیماری و بهبود عوارض و آسیب‌های ناشی از آن دارد. در این مطلب سعی کرده‌ایم بیماری ام‌اس، علائم، علل به‌وجود آمدن، روش‌های تشخیص ام اس و نحوه درمان ام‌اس را به زبانی ساده توضیح دهیم.
بیماری ام اس چیست؟
ام‌اس یا مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یک بیماری خودایمنی است که در سال 1868 توسط ژآن- مارتن، عصب‌شناس فرانسوی توصیف شد. این بیماری به غلاف‌های میلینِ سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌زند. میلین لایه‌ای پروتئینی بر روی رشته‌های عصبی است و وظیفهٔ افزایش سرعت هدایت پیام‌های الکتریکی در طول تارهای عصبی و نگه‌داری از سلول‌های عصبی را برعهده دارد. تأثیر ام‌اس بر روی میلین و آسیب‌دیدگی این لایهٔ محافظتی، منجر به ایجاد اختلالاتی در سیستم عصبی و به وجود آمدن علائم و نشانه‌های جسمی در فرد بیمار میشود.
تشخیص بیماری ام‌اس
به‌طور معمول برای تشخیص ام اس از معاینات بالینی، بررسی علائم موجود در بیمار و نتایج آزمایش‌های پزشکی از قبیل آزمایش خون، تست ام آر ای، نمونه‌برداری مایع نخاعی و تست‌های پتانسیل برانگیخته معاینه چشم استفاده میشود. این بیماری با آسیب رساندن به میلین و بروز اختلال در سیستم عصبی مرکزی و انتقال پیام‌های عصبی میان مغز، نخاع و سایر قسمت‌های بدن، باعث به‌وجود آمدن علائم زیر در بیمار میشود:
علائم شایع بیماری ام‌اس
در بیشتر بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس، علائم و نشانه‌های مشترکی دیده میشود. اکثر این علائم در زمان عود بیماری ظاهر می‌شوند و در صورت مراجعهٔ مستمر به پزشک و رعایت توصیه‌های پزشکی قابل کنترل هستند:
خستگی: یکی از شایع‌ترین علائم بیماری ام‌اس، خستگی‌های مفرط است که 80 درصد بیماران با آن درگیر هستند. میزان خستگی در بیماران مبتلا به MS به حدی است که برای انجام امور روزمره باید زمان بیشتری را صرف کنند. خوشبختانه بیمارانی که فعالیت‌های مناسب ورزشی را در برنامهٔ روزانه قرار می‌دهند، این خستگی‌های مفرط و کندکننده را به میزان بسیار زیادی کاهش داده‌اند.
خواب رفتگی صورت، بدن یا اندام‌ها: یکی دیگر از علائم برجسته در بیماران مبتلا به MS که به‌نوعی علائم اولیه این بیماری نیز به‌شمار می‌رود، خواب‌رفتگی دست‌ها، پاها و صورت است. خواب رفتن اندام‌ها که گاهی با نام سنگینی از آن یاد میشود، مشکلاتی را در راه رفتن، هماهنگی اعضای بدن و حفظ تعادل برای این بیماران ایجاد می‌کند. فیزیوتراپی و انجام ورزش‌هایی از قبیل آب‌درمانی و یوگا، تا حدود بسیار زیادی مشکلات ناشی از خواب‌رفتگی اندام‌ها را در این بیماران کاهش داده‌است.
در حدود 80 درصد از بیماران MS، با نارسایی‌هایی در عملکرد روده و مثانه مواجه می‌شوند که با داروهای موجود، تا حدود زیادی رفع خواهد شد.
بسیاری از بیماران MS با مشکلاتی در بینایی ازجمله دوبینی، درد یا تاری چشم مواجه می‌شوند. این علائم در اکثر بیماران موقتی است و پس از انجام دوره‌های درمانی، رفع خواهد شد.
در برخی از بیماران، احساس منگی، سبکی سر، سرگیجه و عدم تعادل وجود دارد که به‌طور معمول چنین علائمی پس از گذشت دوره عود از بین می‌رود.
علائم کمتر شایع بیماری ام‌اس
موارد زیر در دسته علائم کمتر شایع بیماری MS قرار دارند. توصیه میشود که بیماران بروز هرگونه علائم را جدی گرفته و مراجعه به بهترین دکتر مغز و اعصاب در تهران را به‌هیچ عنوان فراموش نکنند:
احساس درد در قسمت‌های مختلف بدن.
یکی از علائم کمتر شایع این بیماری، تغییرات شناختی است.
برخی از مبتلایان به ام‌اس با تغییرات احساسی مواجه می‌شوند. بخش مهمی از این تغییرات به‌دلیل استرس‌های ناشی از مبتلا شدن به یک بیماری غیرقابل پیش‌بینی است و بخشی از آن به‌دلیل تغییرات ایمنی و عصبی ناشی از بیماری به‌وجود می‌آید.
شمار کمی از مبتلایان به MS، با اختلات کلامی، یعنی اختلال در تکلم یا صدا روبه‌رو می‌شوند.
از علائم کمتر شایع این بیماری، اختلال در بلعیدن غذاست. البته این اختلال در بیمارانی بروز می‌کند که رشته‌های عصبی کنترل‌کنندهٔ عضلات دهان و حلق آن‌ها بر اثر حملات ناشی از بیماری آسیب دیده باشد.
علت بوجود آمدن ام اس چیست؟
پزشکان متعددی بر روی علل بیماری مالتیپل اسکلروزیس و این‌که چرا افراد به آن مبتلا می‌شوند تحقیق می‌کنند. اما هنوز هم علت بوجود آمدن ام اس مشخص نیست. با این‌حال محققان، چند عامل اساسی را در به وجود آمدن این بیماری دخیل می‌دانند. عوامل ذکرشده در زیر، هرکدام به نحوی با معمای MS در ارتباط هستند؛ اما هنوز هم دلیل قطعی برای ارتباط آن‌ها با بیماری مذکور وجود ندارد.
سیستم ایمنی بدن
بیماری MS به‌دلیل اختلال در سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد. به این صورت که سیستم ایمنی در تشخیص بافت اصلی بدن با بافت بیگانه یا دشمن، دچار مشکل شده و به اشتباه آن را مورد حمله قرار می‌دهد. درنتیجهٔ این حمله، میلین آسیب می‌بیند و اختلالاتی در سیستم عصبی بیمار به‌وجود می‌آید. به‌گفته بهترین دکتر مغز و اعصاب مشهد درمان‌های موجود تا حدود بسیار زیادی از حملهٔ سیستم ایمنی بدن به سیستم عصبی جلوگیری می‌کنند.
بیماری‌های عفونی
با این‌که هنوز هم هیچ بیماری عفونی اعم از باکتری، قارچ یا ویروس مرتبط با MS یافت نشده است؛ اما از نظر برخی از پژوهشگران، ممکن است اثرات مخرب یک عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی، منجر به اختلال در روند سیستم ایمنی بدن بیمار شود و آن را به‌سمت حمله به بافت‌های اصلی بدن سوق می‌دهد.
ژنتیک
MS یک بیماری ژنتیکی نیست؛ اما به اعتقاد برخی از محققان، ممکن است برخی ترکیبات ژنتیکی، عامل ابتلا به این بیماری باشند یا دست‌ِکم احتمال مبتلا شدن به آن را افزایش دهند.
سبک زندگی
با توجه به شباهت سبک زندگی در اکثر بیماران مبتلا به ام‌اس، به نظر می‌رسد شیوه‌ٔ خاصی از زندگی، تعاملات اجتماعی، احساسات و حتی برنامهٔ غذایی افراد، بر احتمال مبتلا شدن به این بیماری تأثیر می‌گذارد.
موقعیت جغرافیایی
براساس آمار و گزارش‌های موجود، انسان‌هایی که در مناطقی به دور از خط استوا، به‌ویژه بالاتر از عرض جغرافیایی 40 درجه قرار دارند، بیشتر از سایر مناطق، به بیماری MS مبتلا شده‌اند.
کمبود ویتامین D در بدن
براساس مطالعات انجام‌شده، سطح مناسبی از ویتامین D در بدن، ممکن است از ابتلا به بیماری MS یا عود و وخامت آن جلوگیری کند. با این‌که تحقیقات در خصوص ارتباط ویتامین دی و ام‌اس، هنوز هم در مراحل ابتدایی قرار دارد؛ اما بهتر است همواره از وجود سطح مناسبی از این ویتامین در بدن مطمئن شوید.
آیا بیماری MS قابل درمان است؟
آنچه پس از تست ام اس و قطعی شدن ابتلا به این بیماری اهمیت دارد، انجام روش‌های درمانی موجود و رعایت توصیه‌های پزشکی است. با این‌که هنوز هم درمان ام اس به‌طور قطعی وجود ندارد، خوشبختانه در سال‌های اخیر داروهای متعددی برای جلوگیری از حملات بعدی و عود بیماری تولید شده‌است. همچنین داروهایی برای کنترل علائم این بیماری وجود دارد که در اکثر موارد صدمات و اختلالات دوران عود را از بین می‌برد.
با پذیرش ام‌اس، زندگی عادی‌ات را ادامه بده
30 سال پیش ام‌اس یک بیماری وحشتناک بود، 20 سال پیش یک بیماری مبهم و پیچیده، 10 سال پیش آن را به‌عنوان یک بیماری محدودکننده می‌شناختند و امروز تنها یک بیماری نسبتاً دست‌وپاگیر است که اگر آن را بپذیرید، اختلال و محدودیت ملموسی در زندگی عادی‌تان ایجاد نمی‌کند.
