بی اختیاری ادرار چیست و چطور درمان می‌شود؟
بی اختیاری ادرار در حقیقت یک علامت است نه یک بیماری. اما عواقب بیاختیاری ادرار ممکن است موجب تضعیف اعتماد به نفس در فرد شده و زندگی اجتماعی و شغلی او را تحت تاثیر قرار دهد.
بیاختیاری ادرار چیست؟
بیاختیاری ادرار (Urinary incontinence) به دفع غیرارادی ادرار می‌گویند. دفع ادرار هنگامی اتفاق می‌افتد که فشار داخل مثانه از فشار ناشی از تون عضلات صاف و مخطط مجرای ادراری بالاتر رود. بیاختیاری ادرار می‌تواند عامل مهمی در کاهش کیفیت زندگی به‌شمار رود. بسیاری از افراد مسن بیاختیاری ادرار را به عنوان نشانه‌ای از سن بالا می‌پذیرند و به پزشک مراجعه نمی‌کنند.
روش‌های درمان بیاختیاری ادرار
تقریباً تمام کسانی که دچار بیاختیاری ادرارند قابل درمان کامل یا نسبی‌اند. در بیشتر موارد، درجه بیاختیاری ادرار در افراد متفاوت است و نمی‌توان گفت یک عارضه طبیعی ناشی از افزایش سن است. با توجه به شدت بی اختیاری درمان متفاوت است. در موارد خفیف تا متوسط به خصوص در زنان جوان می‌توان از درمان‌های ساده‌تر شروع کرد که می‌توان به قرص‌های آنتی‌كلینرژیك (مهار كننده انقباضات مثانه مانند تولترودین) اشاره کرد. همچنین داروهای آلفا اگونیست (دولكسیتین) که سبب تقویت عملکرد اسفنکتر می‌شوند.
در موارد ضعف شدید عضلات كف لگن می‌توان از فیزیوتراپی جهت بهبود بیشتر این عضلات بهره برد. روش دیگر تحریک الکتریکی عضلات کف لگن با قرار دادن probe داخل واژن است. در زنان بعد از یائسگی افزودن استروژن نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
باید توجه داشت که انتخاب روش های فوق مستلزم صرف وقت و حوصله بسیار از طرف بیمار و پزشک بوده و اثرات آن به تدریج مشخص می شود.
معرفی 19 روش برای مبارزه با بی اختیاری ادرار:
1. ثبت زمان‌های تخلیه مثانه
به مدت یک هفته به یادداشت کردن و ثبت غذاهایی که خورده و آشامیده‌اید و زمان دفع ادرار و تعداد دفعات بیاختیاری ادرار بپردازید. این‌کار به شما و پزشک در کشف علت بیاختیاری کمک می‌کند.
2. مصرف مایعات را کم کنید
ثبت زمان و دفعات تخلیه ادرار ممکن است این نکته را آشکار سازد که روزانه چند لیتر آب از بدن دفع می‌شود. این مشکل اغلب برای افرادی پیش می‌آید که به دلیل داشتن رژیم، مجبور به نوشیدن آب و مایعات زیادی هستند. اگر اندکی از مقدار مایعات مصرفی کم شود، بیاختیاری ادرار تا حدودی برطرف می‌شود. بهترین زمان برای کاهش مایعات قبل از خوابیدن است.
3. بیش از حد از مصرف مایعات امتناع نکنید
کاستن بیش از حد حجم مایعات مصرفی آن هم بدون تایید پزشک ممکن است عوارضی چون کاهش آب بدن، وخامت مشکلات ادراری و حتی بروز بیماری‌های جدی را در پی داشته باشد.
4. اجتناب از مصرف الکل
مصرف مشروبات الکلی از جمله عواملی هستند که موجب تشدید بیاختیاری ادرار در فرد می‌شوند.
5. اجتناب از مصرف کافئین
کافئین نیز یکی دیگر از مواد دیورتیک (یعنی موادی که ادرار را افزایش می‌دهند) می‌باشد. کافئین نیز مانند الکل نه تنها در نوشابه‌ها بلکه در داروها یافت می‌شود.
6. پرهیز از آب گریپ فروت
آب گریپ فروت نیز یکی از دیگر از مواد دیورتیک معروف است. به همین دلیل در گذشته از آن به عنوان ماده اصلی در رژیم‌های رایج آن زمان استفاده می‌شد.
7. درمان یبوست
علت بیاختیاری ادرار ممکن است مربوط به یبوست باشد. پس لازم است از الیاف گیاهی بیشتری در برنامه غذایی استفاده کرد و به مقدار کافی مایعات نوشید. یک توصیه پزشکی به این افراد، مصرف روزانه ذرت بو داده است.
8. ترک سیگار
نیکوتین موجود در سیگار سبب تحریک جدار مثانه می‌شود. چنانچه به بیاختیاری فشاری مبتلا باشید، سرفه می‌تواند عاملی برای نشت ادرار باشد.
بیاختیاری فشاری یا استرسی به حالتی گفته می‌شود که فرد به دنبال افزایش داخل شکمی دچار نشت ادرار شود. این مسئله حین سرفه کردن، بالا رفتن از پله یا هر فعالیت بدنی دیگری ممکن است روی دهد.
9. کاهش وزن اضافه
طبق گزارشات بدست آمده افراد چاقی که حتی چند کیلو از وزن خود کم کرده است، در کنترل ادرار موفق‌تر بوده‌اند و در این خصوص مشکل کمتری داشته‌اند.
10. تخلیه مضاعف ادرار
تا وقتی مثانه به طور کامل انجام نشده دستشویی را ترک نکنید. سپس بایستید و دوباره بنشینید، کمی به جلو خم شوید و ادرار را تخلیه کنید.
11. تخلیه به موفق مثانه
کاملاً منطقی است که تخلیه مثانه طبق یک برنامه منظم صورت گرید. به عنوان مثال اگر مثانه شما واقعاً نیاز به تخلیه دارد به صرف نشستن سر میز غذا یا معذورات اخلاقی از رفتن به دستشویی صرف‌نظر نکنید.
نگه داشتن ادرار موجب عفونت مثانه و کشیدگی بیش از حد آن می‌شود. به علاوه اگر مثانه بیش از حد پر شود و دریچه حلقوی دهانه مثانه ضعیف باشد، کوچک‌ترین حرکتی مثل سرفه، عطسه و خندیدن موجب نشت ادرار می‌گردد.
بهترین موقع برای دفع ادرار قبل و بعد از غذا و قبل از خواب است.
12. دفع منظم ادرار
ابتدا در فواصل زمانی کوتاه و به طور منظم مثانه را تخلیه کنید "برای شروع فاصله زمانی یک ساعت مناسب به نظر می‌رسد" سپس به تدریج این فواصل را افزایش دهید.
در برخی از انواع بیاختیاری ادرار این روش بسیار موثر است ولی علت آن به درستی مشخص نیست. هنوز نمی‌دانیم که آیا این روش باعث حفظ و نگه داشتن عملکرد طبیعی مثانه می‌شود و یا موجب می‌شود مغز به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود تا بر اختلال دایمی در عملکرد مثانه فائق آید.
13. رساندن فواصل تخلیه مثانه به 3 تا 6 ساعت
فاصلمه زمانی تخلیه ادرار به طور متوسط بین 3 تا 6 ساعت است. سعی کنید ظرف چند هفته فواصل زمانی تخلیه ادرار را به 3 تا 6 ساعت برسانید.
14. اعمال تغییراتی با افزایش سن
با افزایش سن باید مدت زمانی که صرف رسیدن به دستشویی می‌شود در نظر گرفته شود. با افزایش سن، فرد به زمان بیشتری برای رساندن خود به دستشویی نیاز دارد. بنابراین نقطه‌ای از خانه را که به دستشویی نزدیک‌تر باشد برای خوابیدن انتخاب کنید زیرا دیگر مانند دوران جوانی قادر نیستید خود را با یک پرش به دستشویی برسانید.
15. برای موارد اضطراری آماده باشید
همیشه یک لگن یا توالت سیار در دسترس داشته باشید.
16. انجام تمرینات مخصوص
این تمرینات که به تمرینات کِژِل (Kegel) معروفند در دهه 1940 توسط آرنولد کِژِل برای زنانی که هنگام بارداری یا پس از آن دچار بیاختیاری فشاری بودند ابداع شدند. متخصصان می‌گویند: با این تمرین‌ها می‌توان تا حدودی بیاختیاری ادرار را کنترل کرد و از بروز بعضی از انواع آن در زنان و مردان در همه گروه‌های سنی پیشگری نمود.
این تمرینات به شرح زیر هستند: بدون منقبض کردن عضلات ران، لگن یا شکم تصور کنید که سعی دارید با انقباض ماهیچه حلقوی مقعد مانع از حرکت روده شوید. این حرکت موجب تقویت عضلات خلفی لگن می‌شود.
دیگر آن که حین تخلیه ادرار سعی کنید مدت کوتاهی مانع از جریان ادرار شده و دوباره به تخلیه مثانه ادامه دهید. این کار باعث تقویت عضلات قدامی لگن می‌شود (زنان حین انجام این تمرین می‌توانند چنین تصور کنند که سعی دارند از افتادن یک تامپون از داخل مهبل به بیرون جلوگیری کنند).
اکنون برای انجام کامل تمرینات آماده‌اید. از 1 تا 4 آهسته شمارش کنید و در همان حال عضلات را از عقب به جلو منقبض کرده، سپس آن‌ها را شل کنید. این تمرین را حداقل 3 بار در روز، هربار 2 دقیقه انجام دهید (یعنی دست کم روزی 100 بار این حرکت باید تکرار شود).
17. داشتن آمادگی کافی
اگر احتمال می‌دهید عطسه یا سرفه خواهید کرد یا مجبور به بلند کردن وسیله‌ای هستید و یا به بالا و پایین خواهید پرید، قبلاً درچیه حلقوی را منقبض کنید تا از نشت ادرار پیشگری شود.
18. از نداشتن پیش آگهی نترسید
افرادی که به بیاختیاری اضطراری دچارند معمولاً بدون هیچ‌گونه پیش آگهی نیاز به دفع ادرار پیدا می‌کنند. وحشت نکنید، در عوض به عنوان اقدام خونسردی و آرامش خود را حفظ کنید. سپس دریچه حلقوی مثانه را منقبض و ماهیچه‌های شکم را شل کنید. پس از رفع احساس دفع اضطراری، بدون ترس و وحشت، آرام به طرف نزدیک‌ترین دستشویی حرکت کنید.
19. استفاده از محصولات جذب کننده
امروزه در بازار محصولات جاذب مختلفی از قبیل نوارهای بهداشتی، لباس‌های زیر ضرآب و محاظ می‌توان یافت. این محصولات قادرند 50 تا 500 برابر وزن خود آب جذب کنند، بو را خنثی کنند و با سفت کردن آن مانع از نشت و چکیدن ادرار شوند.
انتخاب نوع این محصولات بستگی به آناتومی بدن هر فرد و درجه بیاختیاری ادرار او دارد. البته باید اذعان داشت که خریدن این محصولات برای برخی افراد ممکن است شرم‌آور باشد، اما با یافتن یک داروخانه و سفارش دادن آن قبل از رفتن به داروخانه می‌توان این مشکل را تا حدودی برطرف نمود.
درمان بی اختیاری شدید
در درمان بی اختیاری ادرار شدید و عدم پاسخ دهی روش‌های فوق از روش جراحی استفاده می‌شود. اساس انجام این جراحی قرار دادن مجدد محل اتصال مثانه به مجرا و خود مجرا در مکانی بالاتر در پشت سمفیز پوبیس است. روش‌های جراحی مختلفی وجود دارد که تخصصی بوده و بر اساس تجربه پزشك و نیاز بیمار تعیین می‌شود.
با توجه به اینکه این بیماری در خیلی از زنانی که سابقه‌ی چندین بار زایمان واژینال دارند دیده می‌شود و به علت احساس ناخوشایندی که ایجاد می‌کند درمانش اهمیت بسیاری دارد. بیماران باید توجه کنند که درمان غیر جراحی این بیماری نیازمند حوصله، صبر و دقت زیادی بوده و زمان زیادی جهت رسیدن به پاسخ درمانی نیاز است.
