تعریف پرخاشگری از دیدگاه روانشناسان
نشانه های پرخاشگری چیست؟ چه راه هایی برای درمان پرخاشگری وجود دارد؟ علائم پرخاشگری بسیار متفاوت و گسترده هستند. همه افراد در دوره ای از زمان پرخاشگر می شوند و می توان به راحتی علائم پرخاشگری را در رفتار و گفتار آنها مشاهده کرد. خود شما نیز ممکن است گاهی عصبانی و پرخاشگر شوید. دلیل پرخاشگری برای هر فردی می تواند منحصر باشد. پس پرخاشگری را می توان رفتار طبیعی دانست اما در صورتیکه به یک عادت تبدیل نشده باشد و بتوانید پرخاشگری را کنترل کنید.
اگر اکثر اوقات پرخاشگر هستید و راه های درمان پرخاشگری در بزرگسالان را نمی دانید، نگران نباشید. مشاوران مرکز مشاوره خانواده تلفنی آویژه به بررسی پرخاشگری زنان و مردان پرداخته اند. آنها دلیل پرخاشگری را مورد بررسی قرار داده و مقاله زیر را برای شما عزیزان نگارش کرده اند. پس مقاله زیر را مطالعه کنید تا درمورد تعریف پرخاشگری، علل پرخاشگری، راهکار درمان پرخاشگری و ... اطلاعات مفیدی کسب کنید.
تعریف پرخاشگری در روانشناسی
تعریف پرخاشگری در روانشناسی به مجموعه ای از رفتارها و اعمال و گفتارها گفته می شود که منجر به آسیب جسمی، روانی و مالی برای خود فرد و دیگران می شود. آسیب رساندن جسمی و روحی به دیگران از مهم ترین ویژگی های افراد پرخاشگر است.
طبق تعریف پرخاشگری، همه افراد ممکن است در برهه ای از زمان رفتار پرخاشگرانه داشته باشند و نتوانند رفتارهای خود را کنترل کنند. این نوع از پرخاشگری طبیعی است. اما اگر پرخاشگری آسیب های زیادی را با خود به همراه داشته باشد می توان آن را یک رفتار نامناسب و اختلال پرخاشگری دانست. پرخاشگری شدید می تواند نشانه ای از یک بیماری روانی زمینه ای، اختلال مصرف مواد و یا بیماری جسمی و ... باشد.
چند نوع پرخاشگری وجود دارد؟
انواع پرخاشگری در دو دسته کلی قرار می گیرد. روانشناسان انواع پرخاشگری را به دو نوع اصلی تقسیم کرده اند که شامل: پرخاشگری تکانشی و پرخاشگری ابزاری است. افراد ممکن است در موقعیت های مختلف انواع پرخاشگری ها را تجربه کنند. مسلما همه افراد این دو نوع پرخاشگری را در زندگی خود تجربه کرده اند.
🟢 پرخاشگری ابزاری
پرخاشگری ابزاری به پرخاشگری غارتگرانه نیز معروف است. این نوع از پرخاشگری هنگامی است که فرد برای رسیدن به خواسته ها و اهداف خود از پرخاشگری کمک بگیرد. پس می توان گفت پرخاشگری ابزاری اهداف خاصی را دنبال می کند و از قبل برنامه ریزی می شود.
در این نوع از پرخاشگری، فرد از عصبانیت، داد و فریاد زدن و به طور کلی پرخاشگری به عنوان وسیله ای برای رسیدن به خواسته ها و اهداف خود استفاده می کند. مثلا ممکن است شما بر سر موضوعی با همسرتان به توافق نرسیده باشید و او برای رسیدن به خواسته هایش پافشاری کند. او ممکن است از زورگویی، پرخاشگری و داد و فریاد زدن برای رسیدن به آنچه که او می خواهد استفاده کند. این نوع از پرخاشگری همسرتان را پرخاشگری ابزاری می دانیم.
🟢 پرخاشگری تکانشی
پرخاشگری تکانشی با نام های دیگری مانند پرخاشگری عاطفی یا پرخاشگری واکنشی نیز شناخته می شود. این نوع از پرخاشگری هنگامیکه با عصبانیت شدید همراه باشد می تواند سیستم واکنش حاد تهدید را در مغز تحریک کرده و قسمت های مختلفی از مغز مانند آمیگدال و هیپوتالاموس را درگیر کند.
برخلاف پرخاشگری ابزاری این نوع از پرخاشگری برنامه ریزی نشده است و اغلب در همان لحظه رخ می دهد. در حقیقت پرخاشگری تکانشی را می توان واکنش لحظه ای افراد به احساسات مختلف و موقعیت های دردناک دانست. مثلا ممکن است شما در راه با فردی تصادف کنید، به دلیل ناراحتی های زیاد و عصبانیت واکنش تندی نشان می دهید و شروع به فریاد زدن و دادن زدن و فحش دادن می کنید.
نشانه های پرخاشگری چیست؟
پرخاشگری می تواند علائم متفاوتی داشته باشد. برخی از علائم پرخاشگری می توانند پنهانی بوده و به گونه ای باشند که شما حتی متوجه پرخاشگری فرد نشوید. ما اکثرا پرخاشگری را با نشانه هایی مانند: داد و فریاد زدن، شکستن اشیاء، ضربه زدن به چیزی، مشت و سیلی زدن، فحش دادن و ... می شناسیم . اما پرخاشگری نشانه های مختلفی دارد. مهم ترین و رایج ترین علائم پرخاشگری عبارتند از:
🟠 پرخاشگری فیزیکی
پرخاشگری فیزیکی مانند:
- ضربه زدن به دیوار
- مشت زدن به میز و وسایل
- لگد زدن
- سیلی زدن
- و یا هر نوع عمل فیزیکی دیگر که باعث می شود فرد به خودش یا دیگران آسیب فیزیکی برساند.
📌 البته برخی از حرکت های تصادفی و ناگهانی مانند محکم بستن در هنگامیکه باد می آید و یا شکستن لیوان هنگام ظرف شستن و ... را نمی توان نوعی پرخاشگری به شمار آورد. پرخاشگری فیزیکی در پرخاشگری های شدید بسیار قابل هویدا است و شما می توانید به مراتب این علائم پرخاشگری را مشاهده کنید. اگر نتوانستید پرخاشگری خود را کنترل کنید حتما با مشاوران روانشناسی آویژه تماس بگیرید.
🟠 پرخاشگری کلامی
مهم ترین علائم پرخاشگری کلامی عبارت است از:
- فریاد زدن
- بد و بیراه گفتن
- تهمت زدن
- فحش دادن
- توهین کردن
- تحقیر کردن
- استفاده از سخنان تمسخر آمیز
- و ...
🟠 پرخاشگری رابطه ای
این نوع از پرخاشگری با هدف آسیب رساندن به شهرت و وجهه خوب فرد در مقابل دیگران شناخته می شود. در این نوع از پرخاشگری افراد علائم پرخاشگری خود را با قلدری، شایعه پراکنی و دروغ گفتن و ... نشان می دهند. قصد و هدف پرخاشگری رابطه ای، آسیب رساندن به رابطه های فرد دیگر است.
🟠 پرخاشگری خصمانه
نشانه های پرخاشگری خصمانه این است که فرد نسبت به موضوعی واکنش عاطفی و احساسی نشان می دهد. علائم پرخاشگری خصمانه با هدف خاص برای صدمه زدن به کسی یا چیزی همراه است. پس نشانه های آن را می توان هر گونه آسیب رساندن به دیگران دانست.
🟠 پرخاشگری منفعل
علائم پرخاشگری در این رابطه این گونه است که فرد از هرگونه ابزار و وسایلی برای نشان دادن احساسات منفی به طور غیر مستقیم و پنهانی استفاده می کند. کم محلی کردن، استفاده از حرف های کنایه ای، سرزنش کردن و یا حرف نزدن از علائم پرخاشگری منفعل است.
دلیل پرخاشگری چیست؟
دلیل پرخاشگری زنان و همچنین علت پرخاشگری مردان را نمی توان تنها یه یک موضوع نسبت داد. پرخاشگری معمولا یک دلیل خاص و مشخص نخواهد داشت. می توان گفت دلیل پرخاشگری مردان و زنان به عوامل مختلفی بستگی دارد و عوامل مختلفی می توانند در ایجاد اختلال پرخاشگری نقش موثری داشته باشند. مهم ترین علل پرخاشگری عبارتند از:
🟥 عوامل بیولوژیکی
عوامل مختلفی در شیمی مغز و بدن انسان وجود دارد که می توانند علت پرخاشگری زنان و مردان باشند مانند:
🟦 رشد نامنظم مغز
طبق مطالعات انجام شده، افزایش فعالیت در آمیگدال مغز و همچنین کاهش فعالیت قشر جلوی مغز می تواند پرخاشگری را افزایش دهد.
🟦 عوامل ژنتیکی
وراثت و همچنین جهش یافتن برخی از ژن ها مانند مونوآمین اکسید نیز می تواند در ایجاد اختلال پرخاشگری در افراد نقش بسزایی داشته باشد.
🟦 عدم تعادل مواد شیمیایی در مغز
عدم تعادل بین مواد شیمیایی و همچنین هورمونی در مغز می تواند باعث پرخاشگری شدید شده و علت پرخاشگری زنان و مردان محسوب شود. سطوح غیر استاندارد انتقال دهنده های عصبی مانند سروتونین، دوپامین، گاما، آمینوبوتیریک اسید و ... باعث ایجاد رفتار تهاجمی و عصبی در فرد می شوند. افزایش تستوسترون نیز می تواند هم علت پرخاشگری زنان باشد و هم مردان.
🟦 عوارض جانبی داروها
داروهایی که تغییراتی را در مغز انسان بوجود می آورند می توانند یکی از علل پرخاشگری باشند. پس بهتر است قبل از مصرف هرگونه داروی تجویزی عوارض آن را مطالعه کنید تا مطمئن شوید چه عوارضی را می تواند برای شما داشته باشد.
🟦 بیماری های جسمی
بیماری ها و یا موقعیت هایی که به مغز آسیب می رساند می توانند علت پرخاشگری شدید در مردان و زنان باشند. مثلا سکته مغزی، زوال عقل، آسیب به سر و ... می تواند پرخاشگری های غیرقابل کنترل را با خود به همراه داشته باشد.
🟥 عوامل روانشناسی
برخی از مشکلات سلامت روان و بیماری های روانی می تواند باعث ایجاد رفتار پرخاشگرانه شود. مانند:
- اختلالات رفتاری
- اختلالات مقابله ای و نافرمانی ها
- اختلال انفجاری متناوب
- نقص توجه و بیش فعالی
- اوتیسم
- اختلال دو قطبی
- استرس پس از سانحه
- افسردگی شدید
- مصرف مواد مخدر و الکل
- اضطراب و استرس شدید
- اختلال شخصیتی مرزی
- اختلال شخصیتی اجتماعی
البته همیشه نمی توان گفت علت پرخاشگری افراد می تواند بیماری های روانی باشد. همچنین داشتن سلامت روانی نیز به این معنا نیست که فرد جز افراد پرخاشگر نخواهد بود. دلیل پرخاشگری می تواند بیماری های روانی باشد اما جز دلایل ثابت و اصلی پرخاشگری نخواهد بود.
🟥 عوامل محیطی
🟦 مشکلات و چالش های زندگی
چالش های زندگی، مشکلات خانوادگی، شرایط زندگی افراد و ... همگی می توانند دلایلی برای رفتارهای پرخاشگرانه افراد باشند.
🟦 نشان دادن احساسات خود
گاهی فرد برای نشان دادن احساسات خود مانند احساس ناامیدی، بدرفتاری، شنیده نشدن و ... شروع به پرخاشگری می کند.
🟦 تربیت نادرست و عدم توانایی مدیریت والدین
در برخی از موارد نیز تربیت ناصحیح و همچنین عدم آگاهی در رابطه با مدیریت مشکلات و تصمیم گیری درست در بدترین شرایط می تواند پرخاشگری فرد را به همراه داشته باشد.
درمان پرخاشگری در مردان و زنان
این طبیعی است که گاهی احساس ناامیدی و ناراحتی و غصه داشته باشید. این احساسات می توانند پرخاشگری را برای شما به همراه داشته باشند. اما اگر پرخاشگری به یک عادت برای مقابله با پیشامدهای ناگوار، چالش های سخت و مشکلات در زندگی تبدیل شود، اصلا خوب نیست.
پرخاشگری در بزرگسالان می تواند آسیب های فیزیکی، عاطفی، روحی و جسمی را برای فرد و اطرافیان به همراه داشته باشد. پس بهتر است به دنبال راهی برای درمان زن پرخاشگر و مرد پرخاشگر باشید. در این زمینه می توانید از مشاوران روانشناسی آویژه کمک بگیرید.
راه های درمان پرخاشگری شدید و اختلال پرخاشگری:
☑ درمان شناختی رفتاری (CBT)
این نوع از درمان به فرد کمک می کند الگوهای رفتاری غیر مفید خود را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهد. همچنین مشاور سعی می کند تا تکنیک های مقابله ای مفیدی را به فرد آموزش دهد تا هنگام رویارویی با مشکلات و چالش ها از آنها استفاده کند. در درمان شناختی رفتاری تمرکز بر تجربیات گذشته نخواهد بود. اما می تواند این نوع از درمان باعث بهبودی علائم اضطراب، استرس، افسردگی، اختلالات شخصیتی و ... شود.
☑ درمان روان پویشی
این نوع از درمان بر روی تجربیات گذشته تمرکز می کند و آنها را مورد بررسی قرار می دهد. در این نوع درمان مشاور یا روانشناس به شما کمک می کند تا علائم پریشانی عاطفی و سلامت روان را در رویدادهای گذشته زندگی خود پیدا و آنها را ریشه یابی کنید. سپس به شما کمک می کند تا مشکلات گذشته را حل و آنها را از بیین ببرید. این کار باعث می شود که آسیب های روحی گذشته شما از بین برود و دیگر باعث بروز احساسات ناامیدی و در نهایت پرخاشگری نشود.
☑ رفتار درمانی دیالکتیکی
این نوع درمان به شما کمک می کند تا مهارت هایی را برای تحمل پریشانی، مدیریت و تنظیم احساسات، ایجاد و هدایت موثر روابط بین فردی و ... تمرین کنید. شما با تمرین این مهارت ها در زندگی به مرور خواهید آموخت که چگونه باید رفتارهای خود را کنترل و مدیریت کنید تا دچار پرخاشگری و عصبانیت شدید نشوید.
☑ آموزش مدیریت زندگی به والدین
والدین نقش مهمی در ایجاد پرخاشگری در نوجوانان و فرزندان خود دارند. ممکن است تربیت نادرست در دوران کودکی باعث شود که فرد به شدت عصبانی، مضطرب و پرخاشگر شود. به همین دلیل آموزش اصولی والدین در رابطه با تربیت فرزندان، نحوه برخورد با مشکلات و مدیریت مشکلات می تواند به شدت کمک کننده باشد تا پرخاشگری از اعضای خانواده دور شود. مشاوران خانواده آویژه می توانند در زمینه تربیت کودکان برای شما مفید باشند.
☑ استفاده از داروها برای کاهش پرخاشگری
برخی از داروها مانند داروهای ضدروان پریشی، داروهای ضد افسردگی و ... می توانند کمک کننده باشند تا علائم پرخاشگری در افراد کاهش یابد. استفاده از دارو برای کاهش و کنترل پرخاشگری شدید باید زیر نظر روانپزشک بوده و مصرف هر گونه دارو بدون تجویز اصلا توصیه نمی شود.
سخنی از مشاوران آویژه
پرخاشگری می تواند یک واکنش طبیعی نسبت به موقعیت های استرس زا، اضطراب آور و سخت باشد. اما نباید اجازه داد که پرخاشگری به یک عادت تبدیل شده و شدید شود. زیرا عوارض پرخاشگری در زندگی می تواند مشکلات جدی را برای فرد و اطرافیانش به همراه داشته باشد.
اگر احساس کردید که مدام در رفتار خود علائم پرخاشگری را دارید پس بهتر است هر چه زودتر علل پرخاشگری را پیدا کرده و به دنبال درمان آن باشید. شما می توانید برای درمان پرخاشگری از مشاوره آنلاین کمک بگیرید. مشاوره آنلاین آویژه به شما کمک می کند تا در خانه خود بتوانید ارتباط مفیدی با مشاور برقرار کرده و مشکلتان را حل کنید.
منبع: مرکز مشاوره روانشناسی آویژه//psychology.avije.org
