شب ادراری کودکان؛ از علت تا درمان
شب ادراری کودکان مشکلی شایع است اما شب ادراری از یک طرف باعث ناراحتی و آزار کودک می‌شود و از طرف دیگر موجب شرمندگی او خواهد شد. خوشبختانه این مشکل با افزایش سن کودک مرتفع می‌گردد. اما به هر حال در این فاصله و تا زمانیکه فرزندتان بزرگ شود، باید برای شب ادراری کاری کرد. در ادامه درباره علت، علائم و راه‌های درمان شب ادراری کودکان توضیح داده‌ایم.
شب ادراری معمولا در خانواده‌ها ارثی است. والدین بسیاری از کودکانی که شب ادراری دارند، نیز در کودکی به این مشکل دچار بوده‌اند و در بسیاری از موارد کودکان در همان سنی که شب ادراری والدین‌شان متوقف شده، با این مشکل خداحافظی می‌کنند.
علت شب ادراری کودکان چیست؟
شب ادراری در بعضی مواقع می‌تواند به دلیل یک بیماری پنهان باشد اما بسیاری از کودکان بدون ابتلا به هیچ‌گونه بیماری خاصی صرفا دچار مشکل شب ادراری هستند. به همین دلیل، تنها در بخش کمی از کودکان علت اساسی و حقیقی خیس‌کردن رختخواب قابل شناسایی است. با این وجود نمی‌توان تشخیص داد که بی‌اختیاری ادرار در افراد ناخودآگاه صورت می‌گیرد یا با کنترل و بنا به علتی مشخص به وقوع می‌پیوندد (1).
به‌طور کلی بی‌اختیاری ادراری اولیه نشان‌دهنده‌ی ضعف و نابالغ‌بودن سیستم عصبی است. کودکی که شب‌ها بی‌اراده ادرار می‌کند، قدرت تشخیص احساس پربودن مثانه در حین خواب را ندارد، بنابراین برای تخلیه‌ی مثانه‌ی خود در طول شب بیدار نمی‌شود.
دلایل شب ادراری می‌تواند یکی از موارد زیر و یا تلفیقی از آنها باشد:
- کودک هنوز قادر به نگه‌داشتن ادرار در تمام طول شب نیست؛
- وقتی مثانه پر است، کودک نمی‌تواند برای تخلیه بیدار بشود. برخی از کودکان نیز مثانه‌ای کوچک‌تر از هم‌سنین خود دارند؛
- کودک حجم زیادی از ادرار را در غروب و طول شب تولید می‌کند؛
- در طول روز کودک عادت رفتن به دستشویی ندارد. بسیاری از کودکان از روی عادت نیاز به تخلیه مثانه در طول روز را نادیده می‌گیرند و به دستشویی نمی‌روند و تا جایی که ممکن است، ادرارشان را نگه می‌دارند.
عوامل خطرساز در ایجاد شب ادراری کودکان عبارتند از:
- جنس مذکر بیشتر به شب ادراری دچار می‌شود، عوامل وراثتی نیز در بروز این مشکل بی‌تأثیر نیست.
- برخی مشکلات و اختلالات تشریحی بدن و بیماری‌های مانند بیماری‌های: کلیوی، مثانه یا سیستم عصبی می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادراری بشود.
- آپنه خواب؛
- یبوست مزمن؛
- سوءاستفاده‌ی جنسی؛
- مصرف بیش از حد مایعات قبل از رفتن به رختخواب؛
- عفونت مجاری ادراری؛
- برخی مواد و داروها مانند کافئین.
چطور شب ادراری کودکان را درمان کنیم؟
درمان شب ادراری کودکان
در ادامه بهترین روش‌های درمان شب ادراری کودکان را توضیح داده‌ایم که می‌توانید از آنها برای درمان و جلوگیری از شب اداری کودکتان، کمک بگیرید.
1. واقع بین باشید
کودک را نه تشویق کنید و نه تنبيه. تنها جای او را بدون این که حرفی بزنید تعویض کنید. چرا که این مشکل به خودی خود برطرف خواهد شد. کودکان به طور ارادی این کار را انجام نمی‌دهند. بنابراین نه آنها را در صورت خشک بودن جا تشويق نمایید و نه به علت‌تر بودن آن تنبیه کنید.
2. بهبود بخشیدن شرايط
به منظور رساندن فشار روحی به حداقل، اتاق خواب کودک را طوری بچینید که او خود قادر به تعویض ملافه باشد. یک تکه مشمع را با پارچه‌ای کنار تخت کودک قرار دهید تا در صورت لزوم بتواند آن را روی قسمت خیس کند. در ضمن یک شلوار خواب اضافه هم در اتاق برای او بگذارید تا در صورت نیاز شلوار خود را تعویض نماید. به این ترتیب فرزند شما حداقل احساس "بچه بودن" نمی‌کند.
3. عدم استفاده از تشک هشدار دهنده
اخطار دهنده‌های حساس به رطوبت رختخواب می‌توانند مفید واقع شوند اما بهتر است که از این اخطار دهنده ها استفاده نکرده، مدتی این مسأله را تحمل کنید. از آنجا که صدای این اخطار دهنده‌ها بلند است احتمال بیدار شدن سایر افراد خانواده زیاد است. صدای اخطار دهنده‌ها به صورت زنگ یا آژیر است که در صورت خیس شدن جای کودک فعال می‌شود. به صدا در آمدن اخطار دهنده باعث شرطی شدن کودک می‌شود تا بتواند در صورت نیاز به تخلیه ادرار، از خواب بیدار شود.
پس از مدتی استفاده از اخطار دهنده بالاخره این مشکل برطرف می‌شود و کشیدگی مثانه در اثر تجمع ادرار موجب بیدار شدن کودک می‌گردد. اغلب کودکان ظرف ۶۰ روز به این نوع شرطی شدن پاسخ مثبت می‌دهند. زمانی می‌توان گفت شب ادراری درمان شده که کودک ۲۱ شب متوالی جای خود را خیس نکرده باشد.
4. تقویت ماهیچه‌های مثانه
اگر کودک در طول روز نسبتا زیاد به دستشویی می‌رود ممکن است تقویت مثانه از طریق انجام یک سری تمرین‌ها مؤثر واقع شود. به کود در طول روز مایعات زیادی بخورانید و سپس از او بخواهید تا جایی که ممکن است ادرار را نگه دارد و سپس مثانه را تخلیه کند.
5. یک برنامه تشویقی داشته باشید
سیستم تشویق کودکان نیز در بعضی موارد مفید واقع می‌شود. برای مثال فهرستی از ایام هفته تدارک ببینید و به ازای هر شب ادرارنکردن یک برچسب به کودک بدهید. وقتی تعداد برچسب‌ها به مقداری توافق‌شده رسید، به کودک جایزه بدهید. این سیستم انگیزه‌بخش است و تا ۱۴ هفته پیاپی نتایج خوبی به شما نشان خواهد داد. در بیشتر کودکان با نرخ عود پایین شب ادراری، شاید در طول این 14 هفته، 2 بار شب ادراری دیده بشود. در کل این روش بسیار موفقیت‌آمیز است و نتایج خوبی دارد.
6. صبر داشتن و عشق ورزیدن
فراموش نکنید که در همه کودکان مشکل شب ادراری سالانه 15% بهبود یافته و کاهش می‌یابد. بدین معنی که تنها یک تا دو درصد از آنان در سنین بلوغ نیز دچار شب ادراری اند. بنابراین صبور باشید و حامی کودک. زیرا هیچ کودکی دوست ندارد جای خود را خیس کند. این مسأله ناخوشایند و آزار دهنده است. به علاوه "فقط مختص کودکان است. به خاطر داشته باشید که هیچ کودکی مایل نیست کودک باشد. پس در یک کلام می‌گوییم: صبور باشید و کودک را سرزنش نکنید.
جلوگیری از شب ادراری کودکان
برای جلوگیری از شب ادراری فرزندتان به نکات زیر توجه کنید:
- مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین، میان وعده‌های پر نمک و نوشیدنی‌های حاوی قند زیاد را خصوصاً در هنگام غروب کاهش دهید.
- هر دو یا سه ساعت یکبار در روز و قبل از رفتن به رختخواب از کودک بخواهید که به سرویس بهداشتی برود.
- در صورت نیاز، یکبار در طول شب کودک را از خواب بیدار کنید که به دستشویی برود. اگر بیشتر از یکبار کودک را از خواب بیدار کنید، ممکن است الگوی خواب کودک مختل شود و به این ترتیب صبح روز بعد به سختی برای رفتن به مدرسه از خواب بیدار شود.
- اگر کودک شب را بیرون از خانه سپری می‌کند، لباس زیر اضافه در وسایلش قرار دهید. از کودک بخواهید که از میزبان برای رفتن به سرویس بهداشتی و یا تعویض لباس‌هایش کمک بخواهد (2).
مراجعه به پزشک برای درمان شب ادراری کودکان
زمان مراجعه به پزشک برای درمان شب ادراری کودکان بسته به شیوه‌ی اثرگذاری این مشکل بر کودک و والدین متغیر است. اگر کودک علائم خاصی بروز نمی‌دهد و فقط شب‌ها دچار بی‌اختیاری ادراری می‌شود، لزومی به مراجعه به پزشک وجود ندارد و این مراجعه وابسته به تصمیم والدین است.
- سن 5 تا 7 سالگی، زمان مناسبی برای پیگیری درمان شب ادراری کودکان است.
- اگر کودک علائم و مشکلات خاصی بروز نمی‌دهد، لزومی به مراجعه به کلینیک تخصصی شب ادراری نیست و معاینه‌ی پزشک اطفال کفایت می‌کند.
- در صورتی که نشانه‌های جسمی و رفتاری خاصی در کنار شب ادراری بروز پیدا می‌کند، باید سریعا به پزشک مراجعه و مشکل به‌طور جدی پیگیری بشود.
سخن پایانی
شب ادراری در کودکان اثرات منفی زیادی از نظر روانی و احساسی زیادی دارد و ممکن است باعث ایجاد حس شرمندگی، کاهش اعتماد به نفس و اضطراب در کودکان شود. باید بدانید کودکان هیچ کنترلی روی شب ادراری ندارند و اعضای خانواده نباید کودک را شرمنده و یا تنبیه کند. توصیه می‌شود برای درمان شب ادراری کودکتان، با پزشک مشورت کنید تا برای جلوگیری از این مشکل راهکاری به شما پیشنهاد دهد.
