ابراز وجود اجتماعی زنان در سایه تکنولوژی
کنار خیابان منتظر دخترم که دانشجوی سال چهارم دانشگاه است؛ بودم. نگران خداخدا می‌کردم تا نوه‌ام بیدار نشده و بهانه مادرش را نگرفته او از راه برسد. همان‌طور که از آینه عقب نیم‌نگاهی به صندلی انداخته بودم، ناگهان چشمم به بیلبورد تبلیغاتی اسنوا افتاد، بنری آبی‌رنگ با جمله: «فرصت‌های بر آب‌رفته!» ناخودآگاه خودم و آرزوهایم را در ذهن مجسم کردم، دختری که عاشق ادامه تحصیل بود.
با وجود اینکه آن زمان دانشگاه قبول‌شدن، خیلی سخت بود، دانشگاه قبول شد و اما قبل از ورود به دانشگاه ازدواج کرد. همسرش مخالف درست خواندن نبود، اما عملاً کارهای خانه و کودکی که کمی زودتر از موعد به دنیا آمد، امید ادامه تحصیل را در دلش خشکاند. خوب می‌دانم که داستان زندگی من برای خیلی از دخترهای هم‌نسلی‌ام اتفاق افتاده است.
از طرفی بعضی از هم‌نسلی‌های من که نتوانستند در برابر عطش ادامه تحصیل مقاومت کنند، برای همیشه از تشکیل خانواده محروم شدند. با خودم فکر کردم، اسنوا به عنوان یک تولیدکننده صنعتی چگونه می‌تواند طرحی برای بازیابی دنیایی از فرصت‌ها که بر آب رفته‌اند، عرضه کند؟
عرصه اجتماعی، عرصه‌ای برای حضور تمام آحاد یک جامعه است. هیچ قانونی نمی‌تواند بخش‌هایی از جامعه را از نقش‌آفرینی مؤثر منع کند، اما بسیار روشن است که گاهی محدودیت‌ها و آزادی‌هایی بر میزان نقش‌آفرینی اجتماعی افراد اثرگذار است. چارچوب‌های عرفی، مذهبی، حوزه مسئولیت‌ها و همچنین توانمندی‌های شخصی از جمله عواملی است که میزان حضور افراد در عرصه جامعه را کنترل می‌کند.
ورود و بازیگری بانوان به فضای اجتماعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین بخش جامعه، همیشه با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. البته باید گفت که این چالش‌ها در سال‌های گذشته بسیار محدودتر شده‌اند و در مقابل آن حضور بانوان در اجتماع بسیار پررنگ‌تر شده است. به عقیده کارشناسان اجتماعی یکی از عواملی که در میزان نقش‌آفرینی اجتماعی زنان بسیار مؤثر بوده است، پیشرفت‌های تکنولوژیک است.
در این مقاله می‌خواهیم به این نکته اشاره کنیم که چگونه تکنولوژی‌ها موفق به تغییر نگرش‌ها و رویکردهای ورود بانوان به اجتماع شده‌اند.
- ذخیره زمان: یکی از مهم‌ترین کارکردهای تکنولوژی دررابطه‌با انجام امور روزمره، سرعت بخشی و یا حتی انجام خودکار کارها است. موضوعی که قبل از هر نتیجه‌ای به ذخیره زمان منجر می‌شود. اگر تا قبل از ورود تکنولوژی انسان مجبور بود تمام مراحل یک کار را شخصاً انجام دهد، الان فرد می‌تواند با دادن برنامه‌ها و فشردن چند دکمه پروسه انجام یک کار را بر عهده تکنولوژی گذاشته و حتی محل را نیز ترک و زمان به دست آورده‌اش را صرف موضوعات دیگری کند. این موضوع دررابطه‌با اوقات کاری و فراغت بانوان بسیار مؤثر است. به‌صورت سنتی بخش زیادی از مسئولیت‌های بانوان در محیط خانه تعریف می‌شود و چنانچه بانویی بتواند بخش‌هایی از کارها را به‌صورت خودکار به تکنولوژی بسپارد، می‌تواند از زمان به دست آورده برای حضور مؤثر در اجتماع استفاده کند.
- گسترش ارتباطات: شاید تکنولوژی در برخی از حوزه‌ها دارای کارنامه عملکرد خیلی درخشانی نباشد، اما با ورودش به حوزه ارتباطات می‌توان گفت انقلابی را به پا کرده است. گسترش، سرعت بخشی و در دسترس قراردادن ارتباط عواملی است که حضور زنان در اجتماع را بسیار ساده کرده است. به‌طوری‌که قید حضور فیزیکی برای نقش‌آفرینی مؤثر را تا حد بسیار بالایی از میان برداشته است.
- فناوری اطلاعات: تکنولوژی‌ها در کنار گسترش ارتباطات، انسان‌ها را در شاه‌راه‌هایی از اطلاعات نیز قرار می‌دهند. بدیهی است که جریان آزاد اطلاعاتی می‌تواند در تغییر نگرش‌ها و جهان‌بینی افراد بسیار مؤثر عمل کند. هر چه افراد بتوانند اطلاعات دقیق‌تری از اجتماع خود و یا حتی اجتماع جهانی به دست بیاورند، بیشتر از هر زمان دیگری درگیر و دغدغه‌مند مسائل می‌شوند. درست است که تکنولوژی باعث دردسترس قرار گرفتن اطلاعات شده است، اما همچنان مطلع شدن از اخبار و حوادث زمان زیادی را از فرد می‌گیرد. به نظر می‌رسد اسنوا با کمپین جدیدش تحت عنوان "فرصت‌های بر آب رفته" گام‌هایی اساسی در جهت ذخیره زمان به نفع نقش آفرینی بیشتر کاربران برداشته باشد.
آیا عملکرد تکنولوژی برای کمک به نقش‌آفرینی زنان کافی است؟
حضور زنان در اجتماع تابع عوامل مختلفی است که تنها یک بخش آن به تکنولوژی برمی‌گردد. تبعیض‌های جنسیتی ساختاری، توجهات عرفی و مذهبی و در نهایت کنش‌های جنسیتی بانوان باعث می‌شود که هنوز هم محدودیت‌هایی برای نقش‌آفرینی زنان وجود داشته باشد.
حقیقت این جاست که تکنولوژی در حیطه خودش تا به این جا مناسب عمل کرده است، اما این موضوع که تا چه حد طراحان صنعتی به دنبال ایجاد چنین فرصت‌هایی برای کاربران خانم هستند، جای پرسش دارد؟ برای پاسخ باید گفت این که در ایران برای اولین بار یک شرکت تولیدکننده لوازم خانگی در گستره ملی و فراملی داعیه جلوگیری از بر آب‌رفتن فرصت‌ها را دارد، را باید به فال نیک گرفت.
تجربه موفق اسنوا در تولیدات به روز و همچنین کمپین‌های متحول کننده سبک زندگی مانند کمپین قبلی با شعار "این ماشین دو در است" ما را امیدورا می‌کند که باید این بار هم منتظر گذر زمان بمانیم تا به‌ثمررسیدن این ایده فرهنگی را از دریچه طراحی تکنولوژیک اسنوا به نظاره بنشینیم. باید ببینیم این بار اسنوا با طرح کمپینی با "عنوان فرصت‌های بر آب‌رفته"، آیا دستاوردی برای جامعه مصرف‌کنندگان محصولات خود به ویژه قشر زنان به ارمغان خواهد آورد؟
