فشارخون سیستولی یا دياستولی چیست؟ انواع و علائم فشار خون
فشار خون سیستولی و دياستولی چیست و چه علائمی دارد؟ چند نوع فشار خون وجود دارد؟ فشار خون بالا و پایین چند است؟ در در این مطلب درباره فشار خون بالا، فشار خون طبیعی و همچنین فشار خون پایین به طور خلاصه و مفید توضیح داده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم در ادامه با زوم لایف همراه باشید.
فهرست مطالب
هر انسانی برای زنده ماند به فشار خون (BP) نیاز دارد. فشار خون بالا نوعی قاتل بی سروصداست. بنابراین، باید آن را بشناسید و با این خطر بی‌سروصدا مبارزه کنید.
قلب چطور خون را پمپاژ می‌کند؟
برای دانستن فشار خون، فشار خون بالا، پایین و طبیعی، در ابتدا باید قلب را بهتر بشناسیم:
قلب از چهار حفره یعنی دو دهلیز و دو بطن تشکیل شده‌است. خونی که اکسیژن آن توسط بافت‌های بدن گرفته شده است، ازطریق گردش خون سیاهرگی به سمت راست قلب باز می‌گردد. این خون درون بطن راست پمپ می‌شود و سپس به ریه‌ها می‌رود، جایی که کربن‌دی‌اکسید آن آزاد شده و دوباره اکسیژن‌گیری انجام می‌شود. سپس خون اکسیژن‌دار شده به سمت چپ قلب بر می‌گردد و وارد دهلیز چپ می‌شود و از آنجا به بطن چپ می‌ریزد؛ جایی که خون از آنجا به درون آئورت و جریان سرخرگی فرستاده می‌شود.
قلب: پمپ آرام
قلب ماهیچه‌ای به اندازه‌ی یک مشت است و در 365 روز سال، به طور شبانه روز و بدون هیج توقفی خون را پمپاژ می‌کند. قلب انسان بی‌وقفه، اکسیژن و خون غنی از مواد غذایی را به تمام بدن می‌فرستد.
رگ‌ها: مجاری خون
رگ‌ها شبکه‌ای از لوله‌های نرم و انعطاف پذیرند که ماهیچه‌ها و عروق عصبی آنها را احاطه کرده‌اند. سرخرگ‌ها رگ‌هایی‌ند که خون تازه را از قلب به بدن می‌رسانند. سیاهرگ‌ها خون کثیف بدن را به شش‌ها بر می‌گردانند. خون فاقد اکسیژن و مواد غذایی از قسمت‌های بالایی و پایینی بدن از راه رگ‌ها به حفره‌ی راست قلب بر می‌گردد.
قلب خون استفاده شده را از راه سرخرگ ششی به شش‌ها می‌فرستد. شش‌ها اکسیژن تازه را از راه دم می‌گیرند و به خون می‌دهند. هنگام بازدم، شش‌ها دی اکسیدکربن را به بیرون پس می‌دهند. خون تازه‌ی حامل اکسیژن، از شش‌ها به حفره‌ی چپ قلب برمی‌گردد. به این ترتیب خون از راه سرخرگ آئورتی و رگه‌های دیگر در تمام بدن گردش می‌کند. سرخرگ‌ها خون حامل اکسیژن را به قلب (سرخرگ‌های کرونری) می‌رسانند. به این ترتیب قلب خون و انرژی مورد نیاز خود را نیز تأمین می‌کند.
فشار خون چیست؟
فشار خون مقدار فشاری است که خون به دیواره‌ی سرخرگ‌ها وارد می‌کند. با اندازه‌گیری فشار خون، به دو عدد همچون 80/120 دست می‌یابید. عدد اولی فشار خون سیستولی و عدد دوم فشار خون دیاستولی است. اعداد فوق مراحل پمپاز و استراحت قلب را نشان می‌دهند و آن را اندازه می‌گیرد.
فشار خون سیستولی (حداکثر)
عدد اول قدرت قلب و مرحله‌ی پمپاز خون را نشان می‌دهد. فشار خون سیستولی سالم و طبیعی 120 میلی‌متر جیوه یا پایین‌تر از آن است.
فشار خون دياستولی (حداقل)
عدد دوم فشار خون را در حال استراحت (یعنی بین پمپاژهای قلب) نشان می‌دهد. فشار خون دیاستولی سالم و نرمال 80 میلی متر جیوه یا پایین‌تر از آن است.
در حالی که فشار خون دیاستولی تقریباً همیشه در یک سطح می‌ماند، فشار خون سیستولی مکرراً تغییر می‌کند. فعالیت روزانه و عکس العمل بدن به استرسی بدنی و ذهنی، سبب تغییر مکرر فشار خون سیستولی می‌شود. مثلا اگر فشار خون طبیعی 80/120 میلی‌متر جیوه باشد، موقع کارکردن به خاطر استرسی تا 80/160 میلی متر جیوه تغییر می‌کند. موقع بازی هم فشار خون از 80/110 میلی متر جیوه به 80/150 میلی متر جیوه می‌رسد.
فشارخون بالا چیست؟
اگر فشار خون بیش از حد بالا باشد، نیروی زیادی به سرخرگ‌ها و قلب وارد می‌شود. فشار خون بالا با عنوان هایپرتنشن (hypertension) نیز شناخته می‌شود. اگر فشار خون بالا تحت درمان قرار نگیرد و کنترل نشود، می‌تواند موجب بروز مشکلات جدی سلامتی شود. این مشکلات شامل نارسایی قلبی، از دست دادن بینایی، سکته و بیماری کلیه می‌شود.
فشار خون بالا خصوصا در افراد مسن بسیار شایع است. تقریبا در حدود یک نفر از هر چهار نفر از فشار خون بالا رنج می‌برند. در بیماران جوانتر در مردان شایعتر است ولی در سنین بالاتر در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. به طور کلی با افزایش سن خطر ابتلا افزایش می‌یابد.
فشار خون یکی از علائم اصلی حیات است، هنگامی که سرخرگ‌های بزرگ، قابلیت ارتجاع و استحکام طبیعی خود را از دست بدهند و عروق کوچک نیز باریکتر شوند، فشار خون بالا می‌رود. فشار خون بالا گاهی کشنده بی‌سر و صدا نامیده می‌شود، زیرا تا مراحل انتهایی اکثرا هیچ علامتی ندارد.
فشارخون به طور طبیعی در اثر استرس و فعالیت بدنی بالا می‌رود، اما فردی که دچار بیماری فشارخون بالا است، به هنگام استراحت نیز فشار خونش بالاتر از حد طبیعی است.
علائم فشار خون بالا
فشار خون بالا یا پرفشاری خون، یک بیماری مزمن است که معمولا با چند علامت و گاهی هم بدون هیچ نشانه‌ای بروز می‌کند. علائمی که معمولا به ندرت دیده می‌شوند شامل سرگیجه، سردرد و خونریزی بینی هستند.
شایع‌ترین علائم فشار خون بالا عبارتند از:
- سردرد؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- سرگیجه؛
- تاری دید یا دوبینی؛
- تپش قلب یا ضربان‌های قوی و نامنظم قلب؛
- تنگی نفس؛
وقتی متوجه شدید که فشار خون بالا دارید، باید برای همیشه فشار خون‌تان را کنترل و درمان کنید. این احتمال وجود دارد که فشار خون شما به حالت عادی برگردد، ولی خیلی به ندرت این اتفاق رخ می‌دهد. داروها و تغییراتی که در سبک زندگی به وجود می‌آورید باید ادامه‌دار باشند تا بتوانید همیشه فشار خون‌تان را ثابت نگه دارید.
فشار خون طبیعی چیست؟
فشار خون طبیعی هر انسانی باید 80/ 120 باشد یا به عبارت دیگر، فشار بزرگ یا سیستولی 120 میلی‌مترجیوه و فشار کوچک یا دیاستولی 80 میلی‌متر جیوه است.
فشار خون پایین چیست؟
بعضی از افراد که همیشه دچار کاهش فشار خون هستند کسل بوده و هرازگاهی هم از حال می‌روند و باید آنها را به بیمارستان رساند تا با تزریق سرم و... بهبودی‌شان حاصل شود. برای فشار خون پایین در این افراد شاید دلیل خاصی نتوان پیدا کرد، اما فشار خون پایین یعنی وقتی فشار خون سیستولی کمتر از 90 میلی‌متر جیوه باشد؛ ولی وقتی به کمتر از 80 میلی‌متر جیوه می‌رسد حتما با عوارضی همراه می‌شود. افرادی که فشار خون پایین دارند معمولا خانم‌های جوان و بسیار لاغر هستند که بدنشان به این وضع عادت دارد، ولی ممکن است در اثر شرایطی خاص افت فشار بیشتر از قبل و علامت‌دار شود.
فشار خون پایین علامت‌دار است. علائم شامل بی‌حالی شدید توام با ضعف، سرگیجه، سیاهی‌رفتن چشم، و گاهی هم اختلال در سطح هوشیاری و در مرحله آخر عارضه‌ای به نام سنکوب است. البته کاهش فشار خون ممکن است ناشی از خونریزی خیلی زیاد باشد، مثل فردی که در اثر تصادف دچار خونریزی داخلی شده یا گلوله خورده یا دچار اختلال انعقادی است.
خونریزی از این نوع بسیار خطرناک است و سریع باعث کاهش حجم خون، افت فشار خون و حتی مرگ می‌شود. بعضی از بیماری‌ها مانند اسهال و استفراغ نیز باعث کاهش آب بدن، کاهش حجم خون و کاهش فشار خون می‌شوند به همین دلیل همیشه توصیه می‌شود آب بدن بیمار به سرعت جایگزین شود و بیماران مبتلا به اسهال و استفراغ مصرف مایعات را بالا ببرند. البته بعضی از بیماری‌های قلبی ـ عروقی یا ریوی هم باعث افت فشار خون می‌شوند.
علل فشار خون پایین
از جمله علل فشار خون پایین از دست دادن خون زیاد از بدن می‌باشد، همچنین از دیگر علل فشار خون پایین می‌توان به عفونت‌های شدید یا واکنش‌های آلرژیک را نام برد که تهدید کننده زندگی هستند.
شرایط پزشکی که می‌تواند از جمله علل فشار خون پایین باشد عبارتند از:
- بارداری: از آنجا که سیستم گردش خون به سرعت در طول حاملگی گسترش می یابد، فشار خون به احتمال زیاد کاهش می یابد. این حالت طبیعی است و پس از تولد، فشار خون معمولا به سطح قبل از بارداری باز می گردد.
- مشکلات قلبی: برخی از بیماری های قلبی که می توانند به فشار خون پایین منجر شوند شامل ضربان قلب بسیار کم (برادی کاردی)، مشکلات دریچه های قلب، حمله قلبی و نارسایی قلبی.
- مشکلات غدد درون ریز: شرایط تیروئید مانند بیماری پاراتیروئید، نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون)، قند خون پایین (هیپوگلیسمی) و در برخی موارد دیابت می تواند احتمال فشار خون پایین را افزایش دهد.
- کم آبی بدن: از جمله علل فشار خون پایین کم آبی بدن است کهمی تواند موجب ضعف، سرگیجه و خستگی شود. تب، استفراغ، اسهال شدید، مصرف بیش از حد دیورتیک ها و ورزش های شدید می تواند منجر به کم آبی شود.
- عفونت شدید: از دیگر علل فشار خون پایین می توان به عفونت شدید (سپتیکمی) اشاره کرد. هنگامی که یک عفونت در بدن وارد جریان خون می شود، می تواند منجر به کاهش خطرناک فشار خون به نام شوک سپتیک شود.
- از دست دادن خون نیز یکی دیگر از علل فشار خون پایین است، از جمله یک آسیب عمده یا خونریزی داخلی، مقدار خون را در بدن کاهش می دهد و منجر به کاهش شدید فشار خون می شود.
- واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) نیز از جمله علل فشار خون پایین است. منشاء مشترک این واکنش شدید و بالقوه تهدید کننده زندگی عبارت است از غذاها، داروهای خاص، نیش حشرات. آنافیلاکسی می تواند مشکلات تنفسی، خارش، گلودرد و کاهش خطرناکی از فشار خون ایجاد کند.
- کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی مانند فقدان ویتامین های B-12 و فولات نیز می توانند از علل فشار خون پایین باشد.
- مصرف بعضی از داروها نیز می توانند از علل فشار خون پایین باشند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فشار خون شما همیشه پایین است و شما هیچ کدام از علائم بالا را ندارید، معمولا هیچ دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. طبیعی است که فشار خون شما در طول زمان افزایش پیدا کند و بدن شما معمولا قادر به فشار خون شما به حالت عادی است. اگر فشار خون شما به طور ناگهانی کاهش پیدا کند و علائم مانند سرگیجه را تجربه کردید، باید حتما برای تشخیص عوامل و علل فشار خون پایین به پزشک مراجعه کنید.
