در مورد علم غیرمتمرکز (DeSci) چه می‌دانید؟
علوم غیرمتمرکز تحولی در دنیای علم با پشتوانه web3 است. هدف این جنبش ایجاد زیر ساخت‌های عمومی برای تامین مالی، ایجاد، بررسی و انتشار عادلانه دانش علمی است. Decentralized science اکوسیستمی را ایجاد می‌کند تا دانشمندان را نسبت به اشتراک گذاشتن تحقیقات خود تشویق شوند و در عین حال این نتایج را به راحتی در دسترس همگان قرار می‌دهد.
DeSci بر این اساس فعالیت می‌کند که دانش علمی باید برای همه قابل دسترس باشد و روند تحقیقات علمی باید شفاف باشد و مدل تحقیقات علمی توزیع شده و غیر‌متمرکز‌تری را ایجاد کند که از سانسور و کنترل مقامات مصون باشد. چشم‌انداز این دانش به شکوفا شدن ایده‌های جدید می‌رسد به‌طوری که با فراهم کردن محیطی مناسب که ابزارهای علمی و کانال های ارتباطی و بودجه مورد نیاز برای تحقیقات به‌راحتی در دسترس باشد. در نهایت به این پرسش پاسخ می‌دهیم که آیا ارتباط علوم غیر متمرکز (DeSci) و ارزهای دیجیتال می‌توانند موجب پیشرفت تحقیقات علمی شوند؟
بهبود سطح دانش توسط DeSci
در حال حاضر مشکلاتی در روش‌های سنتی پژوهشی وجود دارد که موانعی برای مشتاقان علم و دانش ایجاد می‌کند. به‌طوری‌که دسترسی‌های محدود و یا عدم امکانات باعث ایجاد خلاء‌هایی در پیشرفت علم شده است. با ویژگی‌هایی که علوم غیرمتمرکز دارد انتظار می‌رود بتواند قدمی در رفع مشکلات و موانع بردارد. از جمله استفاده از کمک‌های مالی DAO که به سرمایه‌گذاری‌های جمعی برای اجرای ایده‌ها و موضوعات جدید اشاره دارد.
علم غیرمتمرکز در مقابل پژوهش‌های سنتی
اجرای علوم متمرکز می‌تواند مزایایی نسبت به علوم سنتی داشته باشد. در ادامه ویژگی‌های روش‌های غیر متمرکز را در مقابل روش‌های سنتی بررسی می‌کنیم.
-
تامین مالی پروژه توسط مردم با استفاده از مکانیسم‌های کمک‌های مالی مثل DAO. این موضوع در حالی‌که در روش‌های سنتی توزیع وجوه توسط گروه کوچکی کنترل شده و در دامنه‌ای بسته گردش دارد.
-
امکان تشکیل گروه‌های فعال از سراسر دنیا فراهم است و می‌توانید در این گروه‌ها فعالیت کنید اما در روش‌های سنتی همکاری‌های محدودی توسط موسسات و سازمان‌های محلی اعمال می‌شود.
-
شفافیت مالی و در دسترس بودن مکانیسم‌های تامین مالی جدید از امتیازات روش نوین بوده که در مقابل محدودیت شفافیت و مدت زمان طولانی تصمیمات تامین مالی در روش‌های سنتی قرار دارد.
-
با استفاده از Web3 اشتراک‌گذاری خدمات آزمایشگاهی آسان‌تر از روش‌های سنتی است.
اتریوم و DeSci
یک سیستم علمی غیرمتمرکز به امنیت قوی، حداقل هزینه‌های جاری و مبادلاتی و یک اکوسیستم غنی برای توسعه برنامه نیاز دارد. اتریوم می‌تواند پشتوانه خوبی برای تامین تمام نیازهای آن باشد.
موارد استفاده DeSci
دی‌سای در حال ساخت مجموعه ابزار علمی برای ورود Web2 به دنیای دیجیتال است. در ادامه به نمونه‌ای از موارد مورد استفاده که Web3 می‌تواند به جامعه علمی ارائه دهد، اشاره شده است.
انتشار علم
کنترل موسسات و سازمان‌ها بر علوم و روش‌های منتشر کردن تحقیقات، عاملی است که انتشار دانش را با مشکل مواجه کرده است. این موسسات با استفاده رایگان از توانایی تیم‌های تحقیقاتی متشکل از دانشمندان و ویراستاران و محققان، برای انتشار نتیجه تحقیقات هزینه گزافی را دریافت می‌کنند.
در عین حال که عموم مردم نمی‌توانند با هزینه‌های پایین، به پژوهش‌ها و علوم مختلف دسترسی داشته باشند. این امر دانش علمی به‌عنوان یک کالای عمومی را زیر سوال می‌برد و در عین حال سود بسیاری را برای گروهی خاص ایجاد می‌کند.
پلتفرم‌های رایگان و دسترسی آزاد به سرورهایی مانند ArXiv، وجود دارند که دسترسی به علوم مختلف را آسان کرده، اما این پلتفرم‌ها کنترل کیفیت مناسبی ندارند و معیارهای سطح کیفیت مقاله را بررسی نمی‌کنند و بیشتر شبیه کانون تبلیغاتی برای مقالات تا قبل از ارسال به ناشر فعالیت می‌کنند.
SciHub هم پلتفرم فعال دیگری هست که دسترسی رایگان به مقالات را فراهم کرده اما نه به‌صورت قانونی. این موضوع خلاء بزرگی را برای پژوهش‌ها و اطلاعات علمی قابل دسترس که هم رایگان باشد هم مشروعیت داشته باشد را نشان می‌دهد. web3 این دسترسی را فراهم می‌کند.
منابع مالی
مدل استاندارد فعلی برای تأمین مالی پروژه‌های علمی این است که افراد یا گروه‌های پژوهشی طی مکاتبات کتبی با موسسات تامین مالی، درخواست تامین سرمایه خود را اعلام می‌کنند. این درخواست توسط کارشناسان بررسی شده و درخواست کننده باید توانایی بالایی در ارائه و توجیه طرح خود داشته باشند. این روند گاهی سال‌ها زمان می‌برد و حتی ممکن است بعد از مدت‌ها انتظار درخواست تایید نشود. به‌علاوه باید به این نکته توجه داشت که این روند ممکن است تحت تاثیر سیاست‌ها و منافع شخصی تیم کارشناس بررسی درخواست تامین مالی قرار گیرد.
نتیجه بررسی‌های انجام شده ضعف فرایند بررسی درخواست‌ها در انتخاب پیشنهادهای با کیفیت بالا، نشان می‌دهد. گذشته از این کمبود سرمایه باعث شده که سرمایه‌گذاری بیشتر در گروه کوچکتری از پروژه‌ها متمرکز شود.
Web3 این پتانسیل را دارد که با آزمایش مدل‌های انگیزشی مختلف که توسط DAOها و Web3 توسعه یافته اند، این روش تامین بودجه را با استفاده از ابزارهای در دسترس، متحول کند.
مالکیت و توسعه IP
مالکیت (IP) یک مشکل بزرگ در علم سنتی است. مالکیت دارایی‌های دیجیتال (مانند داده‌های علمی یا مقالات) چیزی است که Web3 با استفاده از توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) به‌خوبی انجام می‌دهد.
به همان روشی که NFTها می‌توانند درآمد معاملات آتی را به سازنده اصلی بازگردانند، می‌توان زنجیره‌های انتساب ارزش شفافی را برای پاداش دادن به محققان، نهادهای حاکم (مانند DAO) یا حتی افرادی که تحقیقات آنها منتشر شده است، ایجاد کرد.
به‌علاوه IP-NFTها می‌توانند به‌عنوان کلیدی برای مخزن داده‌های غیرمتمرکز آزمایش‌های تحقیقاتی در حال انجام عمل کنند و به جریان نقدینگی NFT و DeFi متصل شوند. ظهور توکن‌های غیرقابل انتقال "Soulbound" هم می‌تواند نقش مهمی در DeSci ایفا کند و به افراد اجازه می‌دهد تا سابقه و اعتبار خود را در ارتباط با آدرس اتریوم خود ثابت کنند.
ذخیره‌سازی داده‌ها
داده‌های علمی را می‌توان با استفاده از الگوهای Web3 قابل دسترس‌تر کرد. نقطه آغاز، سیستمی است که برای هر هویت غیرمتمرکزی که دارای گواهینامه‌های قابل تایید هستند، قابل دسترس باشد. این امر اطمینان از دسترسی افراد مورد اعتماد به داده‌های حساس را ایجاد می‌کند و در برابر سانسور، اعمال نفوذ مقاومت دارد. به‌علاوه امکان همکاری برای چندین تیم و اضافه کردن داده‌های جدید به مجموعه را فراهم می‌کند.
تمرکززدایی از جامعه علمی تحویلی بزرگ در گسترش دانش در جهان ایجاد می‌کند. روش‌هایی که دسترسی به امکانات و پروژهای علمی را از گروه خاص خارج کرده و با تاکید بر عمومی بودن دانش ، راهکارهایی برای دسترسی کامل و کم هزینه تمامی اقشار جامعه به علوم مختلف را فراهم می‌کند.
در این مطلب با اشاره‌ای کوتاه به علوم غیرمتمرکز، فرایند ایجاد و ویژگی‌های استقرار این علوم در جامعه را برشمردیم. اشاره کردیم که Web3 توانایی ارائه راه‌کار کلی برای تمامی موارد مرتبط با امنیت و ذخیره سازی داده‌ها داشته و پایه‌ای برای ایجاد محیطی که محققان می‌توانند بدون مجوز‌های دست و پا‌گیر و یا هزینه بر به تمامی امکانات دسترسی داشته باشند و با پیشنهاد روش‌های تمرکز زدایی دسترسی عمومی به علوم مختلف را آسان می‌کند.
