علت آرتروز زانو چیست؟ + روش‌های درمان
آرتروز زانو که به آن استئوآرتریت زانو هم گفته می‌شود، یک مشکل دژنراتیو مفصلی رایج است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را درگیر می‌کند. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که پوشش غضروفی محافظتی روی مفصل زانو فرسایش پیدا کرده و با از بین رفتن تدریجی‌اش درد، خشکی و محدودیت حرکتی را برای بیمار به همراه می‌آورد.
آرتروز زانو می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد گذاشته و حتی با سخت کردن انجام کارهای روزمره، عملکرد جسمی فرد را کاهش دهد. اگرچه درمانی برای آرتروز زانو وجود ندارد، اما روش‌های کمک درمانی مختلفی مثل مصرف دارو، ورزش و جراحی می‌تواند به مدیریت نشانه‌ها و بهبود عملکرد مفصلی کمک کند. درک دلیل ایجاد آرتروز، فاکتورهای خطرزا و روش‌های درمان آرتروز زانو به افراد در مدیریت بهتر مشکلاتشان و حفظ قدرت حرکتی و استقلال حداکثری کمک می‌کند.
علت آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو یا استئوآرتریت زانو ممکن است در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود که بعضی از رایج ترین دلایل آن عبارتند از:
- سن: غضروف مفصل زانو با افزایش سن مستهلک شده و آرتروز زانو را به همراه می‌آورد.
- آسیب دیدگی: مصدومیت زانو مثل شکستگی یا پارگی رباط می‌تواند در ادامه به صورت آرتروز زانو بروز کند.
- استفاده بیش از حد: اعمال فشار تکراری ناشی از فعالیت‌هایی مثل دویدن یا پریدن می‌تواند در طول زمان به آرتروز زانو منجر شود.
- ژنتیک: بعضی افراد به صورت ارثی مستعد ابتلا به آرتروز زانو هستند.
- چاقی: بالا رفتن وزن با افزایش فشار وارد بر زانو و همچنین افزایش احتمال ابتلا به آرتروز همراه می‌شود.
- عفونت: آرتروز زانو در موارد معدودی می‌تواند در نتیجه بروز عفونت در مفصل زانو ایجاد شود.
- مشکلات پزشکی دیگر: بعضی مشکلات پزشکی خاص مثل آرتریت روماتوئید یا نقرس می‌تواند از عوامل ابتلا به آرتروز زانو باشند.
شایان ذکر است که اگرچه نمی‌توان بعضی از فاکتورهای خطرزای آرتروز زانو مثل سن و عوامل ژنتیکی را کنترل کرد، اما موارد دیگری مثل وزن یا ورزش را می‌توان مدیریت کرد و احتمال ابتلا به آرتروز زانو را کاهش دهد.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر زانو دردتان در اثر یک حرکت شدید ایجاد و یا با تورم شدید، قرمزی و حساس یا گرم شدن اطراف مفصل همراه شد، باید از پزشکتان وقت ملاقات بگیرید.
آرتروز زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ممکن است از بعضی از آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی زیر برای تعیین اینکه آیا به آرتروز زانو مبتلا هستید یا خیر، استفاده کند:
- تاریخچه پزشکی شما و معاینه
- آزمایش خون برای نشانگرهای ژنتیکی یا آنتی بادی‌های RA
- عکس اشعه ایکس برای تعیین میزان از دست دادن غضروف در زانو
- آسپیراسیون مفصل: بیرون کشیدن و آزمایش مایع سینوویال داخل مفصل زانو
غضروف در اشعه ایکس دیده نمی‌شود، اما باریک شدن فضای مفصل بین استخوان‌ها نشان دهنده از دست رفتن غضروف است. عکس اشعه ایکس، خار استخوان و کیست را نشان می‌دهد که می‌تواند ناشی از آرتروز باشد. تست‌های دیگری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن به ندرت برای تشخیص، مورد نیاز است.
روش‌های درمان آرتروز زانو
پزشکان نمی‌توانند آرتروز زانو را درمان کنند، اما با ارائه نکاتی می‌توانند به کاهش شدت نشانه‌ها کمک کنند و یا حتی جلوی بدتر شدن آرتروز را بگیرند:
درمان دارویی
می‌توانید مصرف داروهایی مثل موارد زیر را شروع کنید:
- استامینوفن (تیلنول)
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (ایبوپروفن، ادویل، موترین، الیو)
- مکمل‌های غذایی مثل گلوکوزامین و کندروایتین سولفات
- پمادها یا کرم‌های مسکن درد
- کورتیکواستروئید (آمپول کورتیزون)
- مسدود کننده‌های COX-2 (سلبرکس و موبیک)
- داروهای ضدروماتیسمی تعدیل کننده بیماری (DMARD)
در مصرف داروها یا مکمل‌های بدون نسخه برای کمک به آرتروز زانو حتما با پزشکتان مشورت کنید.
فیزیوتراپی
ورزش‌های تقویت کننده زانو به شما در دویدن، تقویت عضلات اطراف زانو و پیشگیری از زانو درد کمک می‌کند.
- خم کردن زانو – سه ست 10 تکرار
در فاصله یک قدمی از دیوار (پشت به دیوار) ایستاده و پاهایتان را به فاصله عرض شانه باز کنید و انگشتانتان کمی به سمت بیرون قرار دهید. زانوهایتان را به آرامی‌خم کنید و روی دیوار به آرامی به سمت پایین بلغزید؛ زانوهایتان نباید از نوک انگشتان پاهایتان جلوتر برود. زانوهایتان را در مسیر انگشتان پاهایتان حرکت دهید؛ در مسیر برگشت به بالا روی منقبض کردن عضلات چهار سر (بالای زانو) و باسنتان تمرکز کنید.
نکته: برای ساده‌تر شدن حرکت به سمت بالا و پایین می‌توانید یک توپ را بین پشتتان و دیوار قرار دهید.
- انقباض ران – 3 ست 15 ثانیه‌ای برای هر پا
روی یک صندلی بنشینید؛ به آرامی پایتان را صاف کنید و بالا بیاورید تا جایی که انگشتان پایتان کمی به سمت بیرون باشد. عضلات رانتان را منقبض کنید و همین حالت را به مدت 15 ثانیه حفظ کنید؛ برای تاثیرگذاری بیشتر این تمرین باید انقباض عضلات بالای زانویتان را حفظ کنید. همین حرکت را با پای دیگرتان هم تکرار کنید.
نکته: برای چالشی‌تر کردن این حرکت، یک وزنه را به قوزک پایتان ببندید.
- پا صاف بالا – 3 ست 10 تکرار برای هر پا
روی صندلی بنشینید و پای چپتان را همانطور که انگشتان پایتان کمی رو به بیرون است، تا زمانی که افقی شود بالا بیاورید. همانطور که پایتان را صاف نگه داشته‌اید و عضلات بالای زانو را منقبض کرده‌اید، آن را ده مرتبه بالا و پایین ببرید. در طول انجام این حرکت، پایتان را روی زمین نگذارید و آن را با پای دیگر هم تکرار کنید.
نکته: برای آنکه این حرکت را چالشی‌تر کنید، به قوزک پایتان وزنه ببندید.
- کشش همسترینگ با انقباض ران – سه ست 15 ثانیه ای برای هر پا
روی لبه صندلی بنشینید. پای راستتان را خم نگه دارید و پای چپتان را صاف کنید و پاشنه آن را روی زمین و انگشتان پایتان را کمی به سمت بیرون بچرخانید. برای ایجاد کشیدگی در همسترینگ روی پای چپتان خم شوید و در عین حال، عضله بالای زانو را منقبض کنید؛ این حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.
نکته: پشتتان را صاف نگه دارید و از لگن خم شوید؛ می‌توانید این حرکت را در حالتی که به رو به رو یا پایین نگاه می‌کنید، انجام دهید.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی درمانی برای کاهش درد ناشی از آرتروز زانو و بهبود عملکرد بیمار است. در این روش درمانی می‌توان فرایند بهبود بدن را با استفاده از امواج صوتی پرفشار موثر بر بهبود سوخت و ساز و گردش جریان خون، تقویت کرد.
تکار تراپی
تکار (TECAR یا انتقال انرژی مقاومتی و خازنی) تراپی (TT) شکلی از گرما درمانی درونی مبتنی بر امواج رادیویی است. در این روش غیرتهاجمی از یک دستگاه برای تحریک حرارتی درون بدن و ترمیم مشکلات التهابی استفاده می‌شود و در واقع با ایجاد گرما در درون بدن به ترمیم بدن کمک می‌کند.
ماساژ درمانی
ماساژ می‌تواند در انواع التهابی آرتروز موثر باشد و به کاهش درد و تورم ناشی از آرتروز زانو و همچنین بهبود عملکرد مفصلی، کیفیت خواب و سطح انرژی در طول روز کمک کند.
جراحی
روش‌های غیرجراحی برای همه افراد عملی نیست و شاید لازم باشد که تحت جراحی قرار بگیرید:
- آرتروسکوپی
- آرتروپلاستی
- استئوتومی
مراقبت‌های خانگی
- وزنتان را کنترل کنید.
- ورزش‌های هوازی کم فشار (شنا و دوچرخه سواری) را جایگزین فعالیت‌های پرفشاری مثل دویدن و تنیس کنید. هدف هفتگی خود را روی 150 دقیقه ورزش تنظیم کنید.
- از ارتزهای جاذب ضربه در داخل کفشتان استفاده کنید.
- روی ناحیه دردناکی، بسته گرم یا یخ قرار دهید.
- از بریس یا زانو بند استفاده کنید.
