دستگاه EMS باشگاهی: بررسی علمی عملکرد و معرفی محصول
تصور کنید تنها در ۲۰ دقیقه به اندازه یک جلسه تمرین ۹۰ دقیقه‌ای کالری بسوزانید و عضله‌سازی کنید. این وعده‌ی تکنولوژی EMS یا همان تحریک الکتریکی عضلات است که در سال‌های اخیر به یکی از روندهای داغ در دنیای تناسب‌اندام تبدیل شده است. بسیاری از ورزشکاران و باشگاه‌ها به دنبال روش‌های نوین برای افزایش اثربخشی تمرینات در زمان کمتر هستند و دستگاه‌های EMS به عنوان راهکاری جذاب پا به این عرصه گذاشته‌اند.
اما آیا واقعاً می‌توان با اتصال چند الکترود به بدن و ارسال پالس‌های الکتریکی، به نتایج تمرینی چشمگیری دست یافت؟ عملکرد علمی EMS چه می‌گوید و تحقیقات چه نتایجی را نشان داده‌اند؟ در ادامه، به بررسی علمی سازوکار و تاثیرات دستگاه EMS باشگاهی می‌پردازیم، مزایای استفاده از آن در باشگاه‌ها را مرور می‌کنیم و در نهایت با یک دستگاه EMS حرفه‌ای مناسب استفاده در باشگاه‌ها آشنا خواهیم شد.
EMS چیست و چگونه عمل می‌کند؟
EMS (Electrical Muscle Stimulation) به معنای تحریک الکتریکی ماهیچه‌ها است. در این روش، از یک دستگاه الکترونیکی برای ارسال جریان‌های الکتریکی خفیف به عضلات بدن استفاده می‌شود. این جریان‌ها از طریق الکترودهایی که روی پوست و در نزدیکی عضلات قرار می‌گیرند عبور کرده و عصب‌های حرکتی را تحریک می‌کنند.
نتیجه این تحریک، انقباض عضلات است؛ درست مانند زمانی که مغز از طریق سیستم عصبی به عضله فرمان انقباض می‌دهد. به بیان ساده، EMSعضلات شما را به صورت غیرارادی منقبض می‌کند، شبیه به این که بدن شما در حال ورزش کردن باشد، حتی اگر حرکت خاصی انجام ندهید.
جالب است بدانید که فناوری EMS سال‌هاست در فیزیوتراپی و توانبخشی برای کمک به تقویت عضلات ضعیف یا کم‌توان (مثلاً پس از آسیب‌دیدگی یا جراحی) به کار می‌رود. به تازگی این فناوری راه خود را به عرصه‌ی تناسب‌اندام و باشگاه‌های ورزشی نیز باز کرده است.
دستگاه EMS باشگاهی معمولاً شامل یک واحد کنترل مرکزی و مجموعه‌ای از الکترودها است که در قالب جلیقه یا لباس ویژه به فرد پوشانده می‌شود. با شروع جلسه تمرین، مربی یا اپراتور دستگاه شدت و الگوی پالس‌های الکتریکی را تنظیم می‌کند.
فرد ورزشکار نیز همزمان با دریافت این پالس‌ها، حرکات ورزشی سبک مانند اسکوات، لانج، حرکت دست‌ها یا دویدن درجا را انجام می‌دهد. ترکیب انقباض ارادی (ناشی از حرکت فرد) و انقباض غیرارادی (ناشی ازEMS ) منجر به درگیری تعداد بیشتری از تارهای عضلانی و انقباض قوی‌تر عضلات می‌شود.
مراحل اجرای یک جلسه تمرین EMS
- پوشیدن لباس یا جلیقه‌ی EMS - در ابتدا فرد لباس یا جلیقه مخصوص EMS را می‌پوشد که الکترودهای متعددی در نواحی مختلف آن (مانند ران‌ها، بازوها, شکم، سینه و پشت) تعبیه شده‌اند. این الکترودها برای تماس بهتر معمولاً با آب مرطوب می‌شوند.
- به دستگاه و تنظیمات اولیه –کابل‌های مربوط به الکترودها (در مدل‌های باسیم) یا گیرنده‌های بی‌سیم (در مدل‌های جدیدتر) به دستگاه مرکزی متصل می‌شوند. مربی شدت جریان الکتریکی را برای هر گروه عضلانی تنظیم می‌کند تا مطمئن شود فرد یک انقباض قابل‌توجه اما قابل‌تحمل را احساس می‌کند.
- شروع سیکل‌های تحریک و حرکت – برنامه تمرین شروع می‌شود. معمولاً پالس‌های EMS به صورت سیکلی ارسال می‌گردند (مثلاً ۴ ثانیه تحریک و ۴ ثانیه استراحت). در طول فاز تحریک، فرد حرکات ورزشی ساده‌ای را انجام می‌دهد (مثل اسکوات یا شنای سوئدی بدون وزنه اضافی) تا انقباض عضلات حداکثر شود. در فاز استراحت عضلات رها می‌شوند تا برای سیکل بعدی آماده شوند.
- پایش و تنظیم حین تمرین – مربی در طول تمرین وضعیت فرد را زیر نظر می‌گیرد و در صورت لزوم شدت یا الگوی EMS را تنظیم می‌کند. فرد باید انقباض عمیق عضلات را احساس کند ولی این حس نباید تبدیل به درد شدید یا ناراحتی غیرقابل تحمل شود.
- پایان جلسه و ریکاوری – هر جلسه تمرین EMS معمولاً حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. پس از اتمام، الکترودها جدا شده و فرد لباس را از تن خارج می‌کند. یک سردکردن سبک یا ماساژ ملایم می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلات پس از تمرین کمک کند.
این فرآیند نشان می‌دهد که تمرین EMS چگونه در عمل پیاده می‌شود. در واقع، شما در حالی که حرکات ورزشی را انجام می‌دهید، یک همراه نامرئی (دستگاهEMS ) دارید که عضلاتتان را بیش از حالت عادی به کار می‌گیرد. نتیجه‌ی چنین تمرینی چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید به سراغ شواهد و تحقیقات علمی برویم.
شواهد علمی درباره اثربخشی EMS
با توجه به نوظهور بودن تمرینات EMS در صنعت تناسب‌اندام، طی دهه‌ی اخیر تحقیقات متعددی درباره میزان اثربخشی و نتایج حاصل از آن انجام شده است. این تحقیقات به ما کمک می‌کنند ادعاهای مطرح‌شده درباره EMS را با واقعیت‌های علمی تطبیق دهیم. نتایج بسیاری از مطالعات نشان‌دهنده‌ی بهبود قابل توجه قدرت و عملکرد عضلات با استفاده از EMS است.
برای نمونه، یک مطالعه‌ی علمی منتشر شده درJournal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle در سال ۲۰۱۸ به این نتیجه دست یافت که:
English: "Studies in experimental models as well as in human subjects confirmed that EMS can increase muscle mass by around 1% and improve muscle function by around 10–15% after 5–6 weeks of treatment."
فارسی: "مطالعات انجام‌شده روی مدل‌های آزمایشگاهی و بیماران انسانی تأیید کرده‌اند که EMS می‌تواند پس از ۵ تا ۶ هفته تمرین، تودهٔ عضلانی را حدود ۱٪ افزایش دهد و عملکرد عضلات را حدود ۱۰ تا ۱۵% بهبود بخشد."
منبع: Journal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle, 2018
همانطور که ملاحظه می‌کنید، حتی چند هفته تمرین منظم با دستگاه EMS می‌تواند منجر به افزایش قابل اندازه‌گیری در حجم و توان عضلات شود. جالب‌تر اینکه این اثرات تنها محدود به افزایش قدرت نیست، بلکه بهبود "عملکرد عضلانی" نیز مشاهده شده است که می‌تواند شامل استقامت، سرعت انقباض یا هماهنگی عصبی-عضلانی باشد. نکته حائز اهمیت دیگر در این مطالعه آن است که محققان اعلام کردند تمرینات EMS در این بازه زمانی ایمن بوده و عوارض جانبی جدی مشاهده نشد؛ بنابراین می‌توان گفت در صورت استفاده صحیح و رعایت اصول، EMS روشی بی‌خطر برای تقویت عضلات است.
افزون بر مطالعات اولیه، پژوهش‌های جدیدتر نیز موید اثربخشی چشمگیر EMS هستند. به عنوان مثال، یک فرابررسی (متاآنالیز) منتشر شده در سال ۲۰۲۴ در European Journal of Applied Physiology نشان داد که ترکیب تحریک الکتریکی عضلات با تمرینات مقاومتی سنتی می‌تواند نتایج بهتری در پی داشته باشد:
English: "Use of NMES during RT results in greater gains in strength and muscle mass compared to RT performed in isolation."
فارسی: " استفاده از NMES در طول تمرین مقاومتی باعث افزایش به‌مراتب بیشتر در قدرت و توده عضلانی می‌شود نسبت به انجام تمرین مقاومتی به‌تنهایی."
منبع: European Journal of Applied Physiology, 2024
این نتیجه بدان معناست که اگر تحریک الکتریکی عضلات NMES (که همان EMS است) به همراه تمرین با وزنه یا مقاومت بدنی به کار گرفته شود، فرد می‌تواند نسبت به تمرین معمولی بدون دستگاه، عضلات قوی‌تر و حجیم‌تری بسازد.
چنین یافته‌ای برای مربیان و باشگاه‌ها بسیار ارزشمند است، چرا که نشان می‌دهد دستگاه EMS باشگاهی می‌تواند به عنوان یک مکمل در کنار تمرینات کلاسیک بدنسازی عمل کرده و پیشرفت ورزشکاران را تسریع کند.
علاوه بر افزایش قدرت و حجم عضلانی، برخی تحقیقات دیگر به مزایای جانبی EMS اشاره کرده‌اند؛ از جمله بهبود گردش خون موضعی، کمک به چربی‌سوزی و حتی ارتقای سوخت‌وساز قند خون در افراد دارای اضافه‌وزن یا مبتلا به دیابت. مجموعه این شواهد علمی، تصویری امیدوارکننده از اثربخشی EMS در اختیار ما قرار می‌دهد.
مقایسه تمرین EMS با تمرین سنتی
برای درک بهتر جایگاه EMS ، می‌توان آن را در کنار تمرینات مقاومتی سنتی (وزنه‌زدن در بدنسازی) مقایسه کرد. جدول زیر برخی از وجوه تفاوت و تشابه این دو روش تمرینی را به طور خلاصه نشان می‌دهد:
| ویژگی | تمرین مقاومتی سنتی | تمرین با دستگاه EMS |
|---|---|---|
|
مدت هر جلسه |
۶۰–۹۰ دقیقه |
۱۵–۳۰ دقیقه (میانگین ۲۰ دقیقه) |
|
گروه‌های عضلانی درگیر |
یک یا چند عضله در هر حرکت |
اکثر عضلات اصلی به‌صورت همزمان |
|
فشار بر مفاصل |
نسبتاً بالا (بسته به وزن) |
کم (بدون وزنه خارجی سنگین) |
|
شدت و سختی تمرین |
بسته به وزنه/شدت انتخابی |
بسته به شدت تحریک الکتریکی تنظیم‌شده |
|
دفعات توصیه‌شده در هفته |
۳–۴ بار |
۱–۲ بار (به دلیل شدت بالای عضلانی) |
|
نیاز به حضور مربی |
برای برنامه‌ریزی و نظارت مفید است |
حضور مربی/اپراتور جهت تنظیم ایمنی و اثربخشی توصیه می‌شود |
|
تجهیزات مورد نیاز |
وزنه، دستگاه‌های بدنسازی |
دستگاه EMS، جلیقه و الکترودهای مربوطه |
|
نمونه مزایا |
افزایش قدرت، تراکم استخوان |
افزایش قدرت، کاهش زمان تمرین، تنوع تمرینی |
همانطور که مشاهده می‌شود، تمرین EMS و تمرین سنتی هر دو به هدف افزایش قدرت و آمادگی جسمانی انجام می‌شوند اما مسیر دستیابی به این هدف در آن‌ها متفاوت است. EMS می‌تواند در مدت زمان کوتاه‌تر عضلات بیشتری را تحت فشار قرار دهد، در حالی که تمرین سنتی برای هر عضله به زمان و تمرین مجزا نیاز دارد. از سوی دیگر، تمرین سنتی هنوز بهترین راه برای بهبود هماهنگی عصبی-عضلانی در حرکات پیچیده و افزایش مهارت‌های عملکردی (مانند تعادل و تکنیک لیفتینگ) است. بنابراین ترکیب هوشمندانه‌ی این دو روش می‌تواند بهترین نتایج را به همراه داشته باشد؛ به طوری که از مزایای هر کدام بهره‌مند شویم و معایب‌شان را پوشش دهیم.
ویژگی‌ها و معرفی دستگاه EMS باشگاهی (خلاصه)
دستگاه EMS باشگاهی برای استفاده مداوم و حرفه‌ای باید دارای ویژگی‌های خاصی باشد، از جمله:
- پوشش کامل بدن: قابلیت اتصال الکترودها به تمام گروه‌های عضلانی اصلی با پشتیبانی از ۸ تا ۱۰ جفت الکترود یا بیشتر.
- برنامه‌های تمرینی متنوع: تنظیم شدت، فرکانس و نوع برنامه (قدرتی، هوازی، HIIT، ماساژ) متناسب با سطح ورزشکار.
- دوام و ایمنی بالا: الکترودهای قابل شستشو، بدنه مقاوم و تاییدیه‌های بین‌المللی مانند CE.
- بی‌سیم بودن: آزادی حرکت بیشتر با اتصال الکترودها از طریق باتری و ارتباط بلوتوثی یا WiFi .
- امکان تمرین گروهی: کنترل همزمان چند لباس برای برگزاری کلاس‌های گروهی.
با توجه به این ویژگی‌ها، قیمت دستگاه EMS باشگاهی بالاتر از مدل‌های خانگی است. اگر به دنبال ارتقاء باشگاه خود هستید، خرید دستگاه ems باشگاهی می‌تواند یک تجربه تمرینی مدرن و ارزشمند برای اعضایتان فراهم کند.
نتیجه‌گیری
دستگاه EMS نمایانگر تلاقی تکنولوژی و ورزش در عصر حاضر است. بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که تحریک الکتریکی عضلات می‌تواند فراتر از تبلیغات تجاری عمل کرده و واقعاً به بهبود قدرت، حجم عضلانی و حتی وضعیت متابولیک بدن کمک کند. البته لازم به ذکر است که مانند هر روش تمرینی دیگر، استفاده از EMS نیز باید تحت نظارت متخصصان و با رعایت برنامه منظم انجام شود تا بهترین نتایج حاصل گردد.
در پایان، با توجه به پشتوانه علمی مثبت و بازخوردهای عملی از ورزشکاران، می‌توان گفت EMS از یک روند زودگذر فراتر رفته و جای خود را به عنوان مکملی موثر در تمرینات ورزشی باز کرده است. آینده‌ی تناسب‌اندام احتمالاً تلفیقی از روش‌های سنتی و فناوری‌های نوینی همچون EMS خواهد بود که در کنار هم تجربیات تمرینی کامل‌تری را رقم می‌زنند. پس اگر به دنبال ارتقای سطح تمرینات و متمایز کردن باشگاه خود هستید، از مزایای دستگاه EMS غافل نشوید.
