افسردگی شدید در زنان و مردان، از علائم تا روش‌های درمان آن
افسردگی شدید یا ماژور چیست، چه علائمی دارد و چطور درمان می‌شود؟ درمان افسردگی شدید به وسیله داروهای ضد افسردگی یا روان درمانی امکانپذیر است و با توجه به نظر پزشک تجویز خواهد شد. از آنجا که هیچ درمان "همه‌گیری" برای افسردگی وجود ندارد، ممکن است تجربه فردی شما برای درمان افسردگی متفاوت باشد.
به عنوان مثال از نظر چگونگی شروع درمان، رویکردهایی که پزشک ممکن است توصیه کند و یا نتایجی که ممکن است تجربه کنید. در این مطلب درباره روش‌های درمان اختلال افسردگی شدید با داروهای ضدافسردگی را توضیح داده‌ایم که می‌توانید در ادامه بخوانید.
دسترسی سریع به عناوین:
افسردگی شدید چیست؟
افسردگی یک وضعیت جدی است که می‌تواند بسیاری ازبخش‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. از آنجا که عوامل زیادی هستند که می‌تواند باعث اختلال افسردگی پایه‌ای یا شدید شود، رویکردهای درمانی نیز می‌توانند متفاوت باشند. بنابراین هیچ روش واحدی برای درمان افسردگی وجود ندارد.
اختلال افسردگی اساسی، شدید یا ماژور (Major Depressive Disorder) از شدیدترین نوع افسردگی است. این نوع از اختلال با احساسات مداوم غم، ناامیدی و بی‌کفایتی مشخص می‌شود که به تنهایی و بدون پیگیری و درمان از بین نخواهد رفت.
برای تشخیص اختلال افسردگی شدید دست کم باید پنج علامت از نه علامت زیر حداقل به مدت دو هفته در فرد وجود داشته باشد:
- داشتن خلق افسرده و غمگین در بیشتر ساعات روز؛
- کم شدن علاقه به بیشتر فعالیتهای روزانه؛
- افزایش و یا کاهش چشمگیر وزن وقتی که فرد از برنامه غذایی و یا رژیم خاصی استفاده نمی‌کند. و کاهش اشتها؛
- بی خوابی یا پر خوابی؛
- بی قراری غیر طبیعی یا کاهش فعالیت جسمی؛
- خستگی مفرط یا از دست دادن انرژی؛
- احساس بی ارزش بودن یا احساس گناه شدید؛
- کاهش توانایی فکر کردن، تمرکز و یا تصمیم‌گیری؛
- اندیشیدن مکرر به مرگ، یا داشتن فکر خودکشی با برنامه یا ابزاری خاص و یا اقدام به خودکشی.
این علایم باید تقریبا همه روزه در فرد دیده شود و نشانه‌ی اول و دوم یعنی داشتن خلق افسرده و کاهش علاقه و لذت حتما باید در جمع پنج نشانه‌ای که فرد تجربه می‌کند وجود داشته باشد. اضافه بر داشتن این علائم باید حداقل سه مورد از موارد زیر نیز تا حدقابل ملاحظه‌ای وجود داشته باشد:
- افزایش احساس خود مهم بینی؛
- کاهش نیاز به خواب کافی (کم شدن زمان استراحت و خواب در شبانه روز)؛
- پرگویی و صحبت بیش از اندازه؛
- ابراز نقطه نظرهای متفاوت و پراکنده؛
- نداشتن تمرکز و پرت شدن حواس به سادگی؛
- پرتحرکی و افزایش فعالیتهای بدنی؛
- پرداختن بیش از اندازه به فعالیتهای لذت بخش و پر خطر.
بیماری‌های همراه با افسردگی اساسی
اختلال افسردگی اساسی، می‌تواند با اختلالات دیگر همراه شده و یا خود زمینه ساز بروز این اختلالات شود. بعضی از این اختلالات همراه عبارتند از: اعتیاد به انواع مواد مخدر، حملات پانیک، وسواس فکری-عملی، بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال شخصیت مرزی، اختلالات اضطرابی.
مقایسه افسردگی شدید در زنان و مردان
زنان دوبرابر مردان به افسردگی بالینی دچار می‌شوند. تغییرات هورمونی در سن بلوغ، دوران قاعدگی، دوران بارداری، سقط جنین و یائسگی احتمال و خطر ابتلا به افسردگی شدید را افزایش می‌دهد. سایر عواملی که زنان آسیب‌پذیر و حساس از نظر زیستی را در خطر ابتلا به افسردگی شدید قرار می‌دهد، از این قرار است: استرس زیاد در خانه یا محل کار، عدم ایجاد توازن و تعادل در زندگی و کار، نگهداری و مراقبت از والدین سال‌خورده و بزرگ‌کردن فرزند به‌تنهایی.
درمان افسردگی شدید در زنان و مردان چگونه است؟
افسردگی شدید یا بالینی، بیماری‌ای جدی، اما قابل‌درمان است. بنا به شدت علائم بیماری، پزشکِ مراقبت‌های اولیه یا روانپزشک ممکن است درمان دارویی با مصرف داروهای ضدافسردگی را تجویز کند. روان درمانی و بحث‌درمانی نیز برای رسیدگی به ابعاد عاطفی افسردگی تجویز می‌شوند. در بعضی مواقع برای تقویت اثربخشی درمان، در کنار داروهای ضدافسردگی از داروهای دیگر نیز کمک گرفته می‌شود.
داروهای مختلف اثرات متفاوتی روی افراد گوناگون دارند؛ بنابراین پزشک معالج باید انواع و دُزهای مختلفی از دارو را برای رسیدن به بهترین نتیجه بررسی کند. گزینه‌های دیگری نیز برای درمان افسردگی بالینی وجود دارد. درمان با ضربه‌ی الکتریکی تشنج‌آور موسوم‌به ECT یا شوک‌درمانی نیز از سایر موارد درمان افسردگی بالینی هستند. در ادامه درباره درمان افسردگی شدید با دارو، روان درمانی و ضربه‌ی الکتریکی بیشتر توضیح داده‌ایم.
شروع درمان اختلال افسردگی شدید
درمان اختلالات افسردگی شدید هنگامی شروع می‌شود که پزشک درمورد علائم احتمالی افسردگی مطمئن باشد. چنین علائمی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خلق وخوی غیرعادی (ناامیدی، بی‌توجهی، غم و اندوه)؛
- رفتارها (تحریک‌پذیری، گریه، انزوا)؛
- شناخت (تمرکز ضعیف یا عدم تمرکز، افکار منفی)؛
- خواب (بی خوابی، خواب آلودگی بیش ازحد، مشکل در خواب).
پزشک ممکن است با دیدن این علائم، بیماری افسردگی را تشخیص دهد یا اینکه شما را به روانپزشک یا سایر متخصصان بهداشت روان ارجاع می‌دهد.
پزشک از شما درمورد علائم بیماری سؤالاتی می‌پرسد از جمله اینکه چه نوع علائمی‌دارید، چه مدت آنها را داشته‌اید و تا چه اندازه شدید هستند. علاوه بر ارزیابی علائم، پزشک، فاکتورهای فیزیولوژیکی احتمالی که ممکن است به افسردگی کمک کند را نیز مورد بررسی قرارمی‌دهد.
بعد از تشخیص افسردگی چه می‌شود؟
پس از تشخیص اختلال افسردگی، ممکن است روش‌های درمان آن متفاوت باشد. به عنوان مثال اگر پزشک با بررسی شرایط خاص مانند بیماری‌های مزمن، شرایط تیروئید، داروهای خاص و ... که دلیل اصلی افسردگی هستند، نوع خاصی از افسردگی را تشخیص بدهد، ممکن است روش درمان متفاوتی در نظر بگیرید.
کم کاری تیروئید یا تیروئید کم کار، می‌تواند یکی از دلایل اصلی افسردگی باشد که به خصوص در بین زنان افسردگی را افزایش می‌دهد. اگر آزمایش خون نشان دهد که شما کم کاری تیروئید دارید، پزشک ممکن است داروهایی برای درمان بیماری تیروئید تجویز کند تا به کاهش علائم افسردگی کمک کند.
پس از پرداختن به این شرایط، پزشک معالج شما می‌تواند:
- داروی ضد افسردگی را تجویز کند: داروهای ضد افسردگی با متعادل کردن مواد شیمیایی موجود در مغز شما به نام انتقال دهنده‌های عصبی کار می‌کنند. این انتقال دهنده‌های عصبی، که شامل سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین است، بر احساسات و خلق و خو تأثیرمی‌گذارند.
- شما را به یک روانپزشک، روانشناس یا مشاور، ارجاع دهد: روان درمانی برای افسردگی می‌تواند طیف وسیعی از تکنیک‌ها از جمله گفتاردرمانی، درمان شناختی رفتاری، درمان بین فردی، روان درمانی و مشاوره فردی را شامل شود. گفتاردرمانی شامل بحث درمورد موضوعاتی است که به علائم افسردگی شما کمک می‌کند. درمان شناختی-رفتاری بر الگوهای اصلی تفکرمنفی متمرکز است که به علائم افسردگی کمک می‌کند.
تحقیقات نشان داده است که روان درمانی به اندازه ضد افسردگی‌ها در درمان مؤثر است. با این حال، پس از قطع مصرف، اثرات ضد افسردگی به سرعت متوقف می‌شود. از طرف دیگر تأثیرات روان درمانی، طولانی‌تراست.
روش‌های درمان اختلال افسردگی شدید
پس از شروع درمان، ممکن است بدن شما عوارضی از خود نشان دهد، اگرچه ممکن است یک روش درمانی مناسب زمان‌بر باشد.
1. درمان افسردگی شدید با داروهای ضد افسردگی
اگر از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنید، ممکن است سریعا جواب بگیرید، اما بیشتر افراد تا چند هفته پس از شروع دارو، احساس تأثیر کامل نخواهند کرد. علاوه بر درمان علائم افسردگی، ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشید که بسته به نوع داروی ضد افسردگی که مصرف می‌کنید، متفاوت است.
برخی ازعوارض جانبی داروهای ضد افسردگی‌ها شامل خشکی دهان، عوارض جانبی جنسی، حالت تهوع، بی خوابی، بی قراری، افزایش وزن، سردرد و یبوست است. اگرچه عوارض جانبی معمولاً قابل کنترل هستند، در صورت تجربه هریک از این موارد، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
داروهای ضد افسردگی برای همه یکسان عمل نمی‌کنند. ممکن است نیاز به تنظیم دوز یا حتی یک نوع متفاوت دارو داشته باشید. به نظر می‌رسد بعضی اوقات تاثیر دارو ناامیدکننده یا کند باشد، اما با نظارت بر پیشرفت و علائم بیماری، می‌توان اطمینان داشت که بهترین درمان را برای نیازهای خود دریافت کرده‌اید.
اگر بعد از 6 تا 8 هفته متوجه ایجاد تغییرات مثبت در کاهش علائم افسردگی نشدید، با پزشک خود مشورت کنید. در بیشتر موارد، پزشک یا روانپزشک ممکن است بخواهد که شما برای مدتی به مصرف داروی خاص ادامه دهید تا دارو به اثربخشی کامل خود برسد. اما اگر نتیجه‌ای مشاهده نکردید، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا دوز خود را تغییر دهید، داروهای ضد افسردگی را تغییر دهید یا تکنیک دیگری را امتحان کنید.
دو نکته مهم درباره مصرف داروهای ضد افسردگی:
- هرکسی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کند، باید به خصوص در چند هفته اول درمان با دقت کنترل شود. افراد ممکن است گاهی اوقات وخیم‌تر شدن علائم را تجربه کنند یا ممکن است میل به خودکشی پیدا کنند.
- هرگز داروی ضد افسردگی خود رابدون مشورت با پزشک قطع نکنید. قطع ناگهانی دارو ممکن است علائم شما را وخیم‌تر کند، بنابراین مهم است که با پزشک خود برنامه‌ای تهیه کنید تا به تدریج دوز خود را کاهش داده و اجازه دهید تا بدن شما مجدداً تنظیم شود.
2. درمان افسردگی شدید با روان درمانی
روان درمانی به تنهایی برای مبتلایان به افسردگی شدید توصیه نمی‌شود. بیماران با علائم افسردگی شدید شامل تمایلات خودکشی، روان پریشی، اختلال درعملکردهای اصلی زندگی و قضاوت ضعیف که ممکن است به خودآزاری منجر شود، باید به روانپزشک مراجعه کنند ویا حتی بستری شوند.
از درمان اختلال افسردگی چه انتظاری باید داشته باشیم؟
تغییراتی که انتظار دارید در طول درمان اختلال افسردگی تجربه کنید شامل موارد زیر است:
- بهبود روحیه؛
- افکار منفی کمتر؛
- انگیزه بیشتر؛
- احساس بهتر توانایی مقابله با استرس؛
- توانایی بهبود یافته برای کنار آمدن با زندگی روزمره؛
- کاهش غم و ناامیدی؛
- تحریک پذیری کمتری؛
- علاقه بیشتری به فعالیتهایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردید؛
- بهتر خوابیدن؛
- اضطراب کمتری.
حتی اگر علائم افسردگی شما در حال پیشرفت باشد، توجه به علائم مهم است. اگر متوجه شدید علائم افسردگی شما در هر زمان از طول بدتر شده با پزشک یا متخصص خود صحبت کنید.
روش‌های درمان افسردگی مقاوم به درمان
گزینه‌های زیادی برای درمان افسردگی مقاوم به درمان وجود دارد که عبارتند از:
- درمان با تشنج برقی (ECT): استفاده از ECT باعث جنجال در حوزه روانپزشکی شده است، اما نشان داده شده است که در درمان افسردگی مؤثر است. در این فرایند، بیماران تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرند. سپس، یک جریان الکتریکی کوچک و بدون درد به مغز ارسال می‌شود. که باعث تشنج مختصر می‌شود که می‌تواند به تسکین علائم افسردگی کمک کند. بیماران معمولاً ECT راچندین بار در هفته دریافت می‌کنند. ممکن است یعضی افراد سریعا نتیجه را ببینند، اما ممکن است عوارض جانبی ازجمله از دست دادن حافظه، سردرگمی، سردرد و حالت تهوع را نیز تجربه کنند.
- تحریک عصب واگ (VNS): یک عمل جراحی برای کاشت وسیله‌ای است که سیگنال‌های الکتریکی را به عنوان راهی برای بهبود خلق و خو، به عصب واگ می‌فرستد.
- تحریک عمیق مغز (DBS): شامل کاشت الکترود در مناطقی ازمغز که به بخش احساس مربوط است. عوارض جانبی و خطرات آن شامل خونریزی، حالت تهوع، مشکلات تنفسی، تشنج وسکته مغزی است. در حال حاضر از این روش درمانی جهت معالجه بیمار پارکینسون و تعدادی از بیماری‌های عصبی و روانی استفاده می‌گردد.
- تحریک مغناطیسی(rTMS): شامل قرار دادن وسیله‌ای در مقابل جمجمه برای انتقال امواج مغناطیسی به نواحی خاص مغز است. بیماران در این جلسات بیدارهستند و هیچ دردی را تجربه نمی‌کنند.
روش درمانی ECT و انواع دیگر تحریک مغز معمولاً فقط برای بیمارانی انجام می‌شود که به دارو و روان درمانی پاسخ نداده‌اند.
سایر روش‌های درمان اختلال افسردگی
ایجاد تغییر درسبک زندگی بخش مهمی از درمان اختلال افسردگی پایه‌ای است. چندین کار وجود دارد که می‌توانید برای کمک به تکمیل معالجه خود و یافتن راه‌حل انجام دهید. برخی از این تغییرات می‌توانند به کاهش علائم در کوتاه مدت و در بهبودی طولانی مدت شما کمک کنند.
1. ورزش ممکن است مفید باشد
تحقیقات نشان داده است که فعالیت بدنی منظم نه تنها به جلوگیری از افسردگی کمک می‌کند بلکه می‌تواند به کاهش علائم افسردگی نیز کمک کند. این عقیده، که ورزش ممکن است در واقع به علائم افسردگی کمک کند، مورد بحث بوده است، اما برخی شواهد نشان می‌دهد که اثرات سودمند ممکن است دست کم گرفته شده باشد.
یک متاآنالیز از این تحقیق نتیجه گرفت که ورزش تأثیر مفید ومهمی در افسردگی (از جمله اختلال افسردگی پایه‌ای) دارد و از این ایده که ورزش یک درمان افسردگی مبتنی بر شواهد است حمایت می‌کند.
2. با برنامه پیش بروید
ازسرگیری برخی فعالیت‌ها که قبل از شروع علائم افسردگی از آن لذت می‌بردید، می‌تواند مفید باشد. افسردگی نه تنها می‌تواند علاقه شما را نسبت به علاقه‌مندی‌های قبلی خود از بین ببرد، بلکه می‌تواند انجام کارهای روزانه مانند انجام ظروف یا شستن لباس را هم دشوار کند. دیدن کارهای انباشته شده، احساس خوش بینی و انگیزه داشتن را دچار مشکل می‌کند.
بنابراین وقتی می‌خواهید علائم خود را مدیریت کنید، هر روز، روی انجام کارهای کوچک تمرکز کنید، تا حس نرمال بودن خود را بازیابی کنید. اگر از روال عادی خارج نشده‌اید، به نحوی برنامه‌ریزی کنید که در طول روز دارای ساختار مناسبی باشد.
3. به اندازه کافی خوابیدن
بی خوابی و سایر اختلالات خواب علائم شایع افسردگی است. داروهای ضد افسردگی ممکن است به علائم آن کمک کند، اما ممکن است شما نیز بخواهید تکنیک‌های آرامش را امتحان کنید یا پزشک معالجتان روش‌هایی برای کمک به مشکلات خواب تجویز کند. تحقیقات نشان داده است که اختلالات خواب یک عامل خطرناک برای افسردگی است. بی‌خوابی همچنین مدت زمان و شدت افسردگی را افزایش می‌دهد وعمق انرا شدت می‌دهد.
اگر می‌خواهید درباره روش‌های درمان افسردگی بدون دارو بیشتر بخوانید، ما در یک مطلب جداگانه 25 روش غیردارویی برای درمان خانگی افسردگی را توضیح داده‌ایم. برای خواندن این روش‌های درمان افسردگی (اینجا) کلیک کنید.
طول دوره‌ی درمان افسردگی شدید
اگرچه اختلال افسردگی شدید را می‌توان اختلالی حاد تصور نمود که طول دوره‌ی خاصی را در بر می‌گیرد اما در برخی از مواقع امکان دارد ابتلا به اختلال افسردگی حالتی مزمن پیدا نماید. همچینن اختلال افسردگی اساسی اختلالی عود کننده است. به عبارت دیگر امکان دارد علایم اختلال افسردگی اساسی بعد از بهبودی دوباره بازگشت نمایند. میزان عود اختلال افسردگی اساسی بخصوص زمانی که بهبودی به کمک مصرف داروهای ضدافسردگی حاصل شده باشد زیاد است و امکان دارد به حدود 70 درصد برسد.
به هنگام درمان اختلال افسردگی اساسی استفاده‌ی همزمان از دارو درمانی و روان درمانی روند بهبودی را سریع‌تر می‌نماید و احتمال روبرو شدن با خطرات ناشی از ابتلا به اختلال افسردگی اساسی (مانند خطر اقدام به خودکشی و یا خطر تشدید علایم افسردگی) را کاهش می‌دهد.
سخن پایانی
برای درمان افسردگی شدید و کاهش علائم افسردگی، علاوه بر انجام این کارها، مهم است که همیشه داروی خود را مطابق نسخه مصرف کنید، با پزشک یا درمانگر خود درمورد احساسات خود صحبت کرده و زمانی را برای درمان خود اختصاص دهید. اختلال افسردگی یک مسئله جدی اما قابل درمان است. با توجه به نوع اختلال افسردگی، ممکن است پیدا کردن یک درمان مناسب مدتی طول بکشد، اما اطلاع شما از این اختلال افسردگی، علائم و درمان، می‌تواند به شما در تشخیص بهتر نحوه درمان کمک کند.
