پرکاری تیروئید چیست؟ علائم و درمان تیروئید پرکار
پرکاری تیروئید چیست و چه علائمی دارد؟ برای درمان تیروئید پرکار چه روش‌هایی وجود دارد؟ غذاهای مناسب برای درمان تیروئید پرکار چیست؟ در ادامه به این سوالات پاسخ داده‌ایم. اگر دچار پرکاری تیروئید و می‌خواهید درباره آن بیشتر بدانید پیشنهاد می‌کنیم این مقاله از سایت زوم لایف را تا پایان بخوانید.
فهرست مطالب
پرکاری تیروئید چیست؟
پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) یکی از بیماری‌های مربوط به غده تیروئید است. پرکاری تیروئید مربوط به غده تیروئید است که در قسمت مرکز و طرفین گردن وجود دارد. این غده کنترل سرعت قلب شما را بر عهده دارد. همچنین به کالری سوزی بدن کمک می‌کند. در واقع تنظیم متابولیسم بدن از کار های اصلی غده تیروئید است.
غده تیروئید هورمون‌هایی به نام های تترا یدوتیرونین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) ترشح می‌کند، این دو، هورمون‌های اولیه‌ای هستند که وظیفه کنترل انرژی سلولهای بدن را برعهده دارند.
غده تیروئید با ترشح این هورمون‌ها، متابولیسم (سوخت و ساز بدن) را تنظیم می‌کند. پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید، بیش ازحد تترا یدوتیرونین (T4) یا تری یدوتیرونین (T3) یا هردوی این هورمون‌ها را ترشح کند. تشخیص به موقع و درمان مناسب، میتواند علائم پرکاری تیروئید را از بین ببرد و از عوارض جانبی آن جلوگیری کند.
اگر به اطرافیان خود نگاه کنید شاید کسی را با این بیماری بیابید که این موضوع گواهی از شیوع بالای پرکاری تیروئید می‌دهد. درواقع پرکاری تیروئید مشکلی است که تمام گروه‌های سنی را میتواند درگیر کند.
هنگامی که تیروئید، بیش از حد فعال است، میتواند مشکلات جدی مانند عصبانیت، اضطراب، ضربان قلب سریع، لرزش دست و عرق بیش از حد را ایجاد کند. پرکاری تیروئید تعدادی علت دارد و عوارض… اما خوشبختانه قابل درمان است.
علت پرکاری تیروئید چیست؟
همانطور که در بالا گفته شد، پرکاری تیروئید علل زیادی دارد اما شایع‌ترین علت آن، بیماری گریوز است. پرکاری تیروئید یک نوع بیماری سیستم ایمنی است که سبب تولید بیشتر غده تیروئید میشود. این بیماری در زنان شیوع بیشتری نسبت به مردان دارد؛ اما از دیگر علل پرکاری تیروئید می‌توان موارد زیر را نام برد:
- وجود بیش از حد عنصر یُد؛
- تیروئیدیت یا التهاب تیروئید؛
- تومور های تخمدان و بیضه‌ها؛
- تومور های خوشخیم هیپوفیز یا تیروئید؛
- مقدار زیاد تترایدوتیرونین از سوی مکمل یا دارو؛
شایان ذکر است با دانستن علائم پرکاری تیروئید، می‌توان به سرعت وارد عمل شد و پرکاری تیروئید را کنترل و درمان کرد.
بیماری پرکاری تیروئید در بین افرادی که سابقه خانوادگی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. بنابراین اگر خویشاوندانی دارید که به این بیماری مبتلا هستند، حتما به پزشک خود بگویید.
علائم پرکاری تیروئید چیست؟
فعالیت بیش از حد غده تیروئید، میتواند متابولیسم یا سوخت و ساز بدن را بر هم بزند. باعث کاهش وزن و بد‌خوابی یا بیخوابی شود. همچنین پرکاری تیروئید سبب لرزش دست و افزایش سرعت ضربان قلب میشود. قاعدگی نامنظم در زنان مبتلا و همچنین حرکات مکرر روده، از جمله علائم شایع زنانه پرکاری تیروئید است. 10 مورد از دیگر علائم پرکاری تیروئید عبارتند از:
- افزایش اشتها؛
- عصبی بودن؛
- ناتوانی در تمرکز؛
- احساس ضعف؛
- کاهش وزن؛
- ضربان قلب نامنظم؛
- اختلال در خواب؛
- خارش بدن؛
- ریزش مو؛
- تهوع و استفراغ؛
- خشکی پوست؛
- بزرگ شدن سینه در مردان؛
علائمی که نیازمند مراقبت‌های پزشکی هستند:
- سرگیجه؛
- تنگی نفس؛
- از دست دادن هشیاری؛
- ضربان قلب نامنظم و سریع؛
پرکاری تیروئید همچنین میتواند موجب فیبریلاسیون دهلیزی شود. فیبریلاسیون دهلیزی، یکی از شایع‌ترین انواع آریتمی قلبی است که میتواند منجر به سکته مغزی و نارسایی احتقانی قلب شود.
از آنجا که پرکاری تیروئید سبب افزایش متابولیسم بدن میشود، تعریق بیش از حد به دلیل حرارت بالای بدن از علائم خسته کننده این بیماری است. همچنین علامتی با عنوان کاهش وزن تقریبا تمام بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید را در بر گرفته است. این علامت هم به دلیل سوختن انرژی و چربی‌ها در اثر متابولیسم بالا است.
روش‌های تشخیص پرکاری تیروئید
تشخیص پرکاری تیروئید، بر اساس نگاه به علائم، آزمایشات خون، معاینات فیزیکی و اندازه‌گیری سطح هورمون تحریک کننده تیروئید انجام میشود. برای تشخیص اینکه آیا غده بیش از حد فعال است، پزشک شما میتواند یک سونوگرافی یا آزمایش شیمی درمانی انجام دهد.
همچنین پزشک شما میتواند تست کلسترول را انجام دهد؛ زیرا کلسترول پایین میتواند نشانه‌ای از متابولیسم بالا باشد که بدن شما به سرعت کلسترول را سوزانده است. سطح تری گلیسرید شما نیز ممکن است آزمایش شود. مثل کلسترول کم، تری گلیسیرید پایین میتواند نشانه‌ای از میزان متابولیسم بالا باشد.
اولین قدم برای تشخیص پرکاری تیروئید، بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه اوست. با معاینات پزشکی این علائم قابل مشاهده‌اند:
- کاهش وزن؛
- ضربان سریع قلب؛
- فشار خون بالا؛
- بیرون‌زدگی چشم‌ها؛
- متورم شدن غده تیروئید؛
ممکن است آزمایش‌های دیگری هم برای تشخیص پرکاری تیروئید انجام شود که عبارتند از:
- آزمایش کلسترول خون؛
- آزمایش های T4 ،T4 آزاد و T3؛
- آزمایش هورمون تحریک‌کننده تیروئید؛
- آزمایش تری گلیسیرید؛
- آزمایش جذب و اسکن تیروئید؛
- سونوگرافی؛
- سی تی اسکن یا ام.آر.آی؛
بهترین روش‌های درمان پرکاری تیروئید
در ادامه به برخی از روش‌های درمان پرکاری تیروئید (شایع‌ترین روش‌ها) اشاره می‌کنیم:
داروهای ضدتیروئید
استفاده از داروهای ضد تیروئید که مانع از تولید هورمون‌های T3 و T4 می‌شوند، سه ماه پس از مصرف این داروها علائم به تدریج از بین می‌روند ولی ممکن است بیمار لازم باشد تا یکسال یا بیشتر از دارو استفاده کند.
درمان ید رادیواکتیو
این دارو به شکل خوراکی مصرف شده و غده تیروئید آن را جذب می‌کند، جذب شدن ید توسط تیروئید به تدریج موجب تخریب آن میشود و همین به نوبه خود باعث کاهش علائم پرکاری تیروئید میشود، ممکن است لازم باشد تا درمان تکرار شود، این یک درمان دائمی پرکاری تیروئید است، با اینحال به دلیل تخریب غده تیروئید لازم است تا بیمار برای همیشه از هورمون‌های تیروئید استفاده کند.
روش جراحی
این روش با حذف جزئی و یا کلی غده تیروئید یا به اصطلاح تیروئیدکتومی همراه است، این یک روش ایمن و موثر برای درمان پرکاری تیروئید است ولی با اینحال امکان آسیب به تارهای صوتی و دیگربافت‌های اطاف تیروئید نیز وجود دارد، در صورت حذف کلی تیروئید لازم است بیمار تا آخر عمر هورمون تیروئید مصرف کند، در بسیاری از موارد سرطان تیروئید این روش به عنوان بهترین و بالاترین اولویت در درمان مد نظر قرار می‌گیرد.
درمان آر اف تیروئید
آر اف نوعی از امواج رادیویی است که با ایجاد نوسان بین ملکول‌ها در فرکانس بالا و نیز نوسان بین ملکول‌های دوقطبی در بافت باعث ایجاد اصطکاک و تحریک یونی شده که با تولید گرما باعث درمان و از بین رفتن ندول میشود، در طی تحقیقات انجام شده نشان داده شده است که در یک دوره شش ماهه بین 55 تا 85 درصد شاهد کاهش حجم توده خواهیم بود.
این روش در ایران نیز در حال انجام است، به طور کلی می‌توان گفت بیمارانی که با پدیده ندول تیروئید مواجه هستند و نیاز به درمان دارند با کمک این روش شانس این را دارند که بدون جراحی و بستری و از دست دادن غده تیروئید مشکلشان را حل کنند ولیکن این مطلب بسته به ندول تیروئید و شرایط بیمار است و بیمار بایست برای مشاوره آر اف اقدام نموده تا پس از انجام بررسی‌های پزشکی و معاینات نحوه درمان برای بیمار شرح داده شود.
در پرکاری تیروئید چه بخوریم و چه نخوریم؟
به خاطر آنکه در پرکاری تیروئید، انرژی مورد نیاز بین 50 تا 60 درصد افزایش می‌یابد، افراد مبتلا به پرکاری تیروئید باید از یک رژیم پرکالری استفاده کنند که چیزی در حدود 40 کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن میشود. در این حالت بهتر است فرد رژیم غذایی خود را طوری تنظیم کند که تعداد وعده‌های غذایی در روز بیشتر شود، اما حجم هر وعده کم باشد.
با توجه به افزایش نیاز ویتامین‌ها، استفاده از مکمل ویتامین C، ویتامین B کمپلکس خصوصاً ویتامین‌های B1، B2، B6 و B12 همراه رژیم غذایی بسیار مفید هستند. به طور کلی استفاده از مولتی‌ویتامین و مولتی مینرال توصیه میشود. منابع غذایی عمده ویتامین‌های فوق که باید در رژیم غذایی این بیماران گنجانده شوند عبارتند از:
- انبه؛
- مرکبات؛
- کیوی؛
- شیر و فرآورده‌های آن؛
- سبزیجات سبز رنگ؛
- جوانه حبوبات؛
- ماهی.
به نظر می‌آید مقادیر زیاد ویتامین A باعث مهار عملکرد غده تیروئید و بهبود علایم بیماری گریو می‌شوند. مکمل ویتامین C نیز برای بهبود علایم و شرایط متابولیکی مفید است.
سبزیجات مفید در هیپروتیروئیدیسم عبارتند از:
- هویج؛
- کرفس؛
- فلفل سبز؛
- جعفری؛
- تره آبی؛
- زردآلو؛
- سیب؛
- زغال‌اخته؛
- گریپ‌فروت؛
- آناناس.
استفاده از گواتروژن‌های طبیعی؛ منظور از گواتروژن‌ها ترکیباتی هستند که باعث کاهش عملکرد غده تیروئید می‌شوند. بنابراین استفاده از آن‌ها به هنگام پرکاری تیروئید مۆثر خواهد بود.
منابع عمده گواتروژن‌ها عبارتند از:
- سبزیجات خانواده کلم از قبیل کلم؛
- گل‌کلم؛
- کلم قمری؛
- کلم بروکلی؛
- بروکسل؛
- اسفناج؛
- شلغم؛
- گلابی؛
- هلو؛
- بادام زمینی؛
- سویا.
از مصرف زیاد ید پرهیز شود. لازم به ذکر است از آنجا که بعضی از مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی، دارای مقادیری ید نیز هستند، مبتلایان به پرکاری تیروئید، باید از مصرف این قبیل مکمل‌ها و هرگونه مکمل ید پرهیز کنند. در ضمن از مصرف برخی غذاهای دریایی، علف‌ها و جلبک‌های دریایی هم که غنی از ید هستند، باید اجتناب نمایند.
روش‌های پیشگیری از پرکاری تیروئید
از آنجا که بیش از 20 درصد زنان در طول زندگی خود، دچار پرکاری تیروئید می‌شوند، پیشگیری از این بیماری اهمیت زیادی پیدا کرده است. در واقع راه‌های پیشگیری از پرکاری تیروئید، شباهت زیادی به راه‌های پیشگیری سایر مشکلات تیروئیدی دارد. از این رو موارد زیر بهترین راه‌های پیشگیری از پرکاری تیروئید هستند:
رژیم غذایی متعادل
رژیم غذایی متعادل یکی از اصلی ترین عوامل در پیشگیری از پرکاری تیروئید است. در واقع داشتن رژیم غذایی متعادل روده‌ها را سالم نگه می‌دارد. به نقل از دکتر گوپتا:
70 درصد از سیستم خود ایمنی بدن در روده‌ها قرار دارند و اگر مخاط روده متورم یا ملتهب شود، شروع پاسخ ایمنی را تجربه خواهید کرد. بر اساس تحقیقات، این امر در ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی نقش زیادی دارد.
احتیاط درباره غذاهای خاص
به طور طبیعی شما باید از غذاهای حاوی چربی، شکر و مواد نگه دارند و رنگ های خوراکی پرهیز کنید. این غذاها می‌توانند موجب التهابات روده ای و روشن کردن ناگهانی سیستم خود ایمنی در روده‌ها شوند.
استفاده از سبزی‌ها و گیاهانی مانند: گلم کلم، کلم، کلم بروکلی و شاهی، میتواند کلید رمزگشایی درب پیشگیری از پرکاری تیروئید باشد. در واقع سبزی‌ها برای تمام بیماری‌ها و بدن مفید هستند.
مصرف مکمل‌ها زیر نظر پزشک
مکمل‌هایی که بعضی عناصر مانند ید را در بدن افزایش می‌دهند، اگر درست مصرف نشوند می‌توانند باعث بیماری‌هایی نظیر پرکاری تیروئید شوند. همچنین کمبود ید، میتواند موجب بیماری مانند کم کاری تیروئید نیز شود. پس باید در مصرف این مکمل‌ها دقت کرد و با پزشک خود مشورت کنید.
نکات طلایی برای پیگشری از پرکاری تیروئید:
- روزانه 3 تا 4 لیترآب مصرف کنید.
- رژیم غذایی مناسب برای درمان پرکاری تیروئید بسیار توصیه شده است.
- یک رژیم غذایی فاقد گلوتن برای افراد مبتلا به مشکلات تیروئیدی مفید است.
- آب میوه‌های سبز مانند کلم، اسفناج، اسپیرولینا میتواند به تامین مواد مغذی بدنتان کمک شایانی کند.
- مصرف گیاهانی که خاصیت ضدالتهابی دارند مانند ریحان، رزماری و پونه کوهی بسیار در بهبود عملکرد تیروئد موثر است.
- زنجبیل ، یک گیاه ضد التهاب است که میتواند در راس تمامی گیاهان با این خاصیت قرار گیرد علاوه بر آن به شدت برای تقویت سیستم ایمنی بدن موثر است.
- مصرف کلیه غذاها و نوشیدنی‌های تحریک‌کننده مانند شکلات و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای، قهوه، کولا و همچنین کشیدن سیگار باید در این بیماران محدود شود.
- غذاهای نیمه آماده و کنسروی را از رژیم غذاییتان حذف کنید لذا سیستم ایمنی بدنتان به شدت کاهش می‌یابد.
- حذف شکر ار برنامه غذاییتان مهم‌ترین کاری است که می توانید برای تیروئید پرکارتان انجام دهید.
سخن پایانی
تیروئید پرکار یک بیماری خاموش است. برای پیشگیری از پرکاری تیروئید نکات گفته شده را رعایت کنید و اگر به پرکار بودن تیروئید مبتلا هستید، حتماً برای تشخیص و درمان تیروئید پرکار به پزشک مراجعه کنید.
