بیماری های کبدی؛ با 9 بیماری خطرناک کبد آشنا شوید
بیماری کبد چیست؟ چند نوع بیماری کبد داریم؟ علت بیماری کبد چیست؟ چطور بیماری کبد را تشخیص دهیم؟ علائم و نشانه‌های بیماری کبد چیست؟ آیا بیماری کبد قابل درمان است؟ روش‌های درمان بیماری کبد چیست؟ در این مطلب از سایت زوم لایف به طور مفصل درباره بیماری کبد توضیح داده‌ایم.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
انواع بیماری کبد
بیماری کبد یعنی هرگونه اختلال در عملکرد کبد، که باعث بیماری می‌شود. کبد مسئول بسیاری از کارکردهای مهم بدن است و در صورت ابتلا به بیماری یا آسیب دیدگی، از بین رفتن عملکردها می‌تواند آسیب قابل توجهی به بدن وارد کند.
بیماری کبد یک اصطلاح گسترده است، یعنی اگر کبد نتواند هر کدام از وظایف خود را انجام دهد، پس مشکلی وجود دارد و این مشکل یک بیماری است.
یک عضو پیچیده به عنوان کبد می‌تواند طیف وسیعی از مشکلات را تجربه کنید. داشتن کبد سالم برای سلامت بدن بسیار ضرروری است. با این حال، عواقب داشتن کبد بیمار یا ناقص، می‌تواند خطرناک باشد یا حتی مرگبار باشد.
نمونه‌هایی از بیماری کبد عبارتند از:
- فاسیولیوز: این ناشی از تهاجم انگلی به یک کرم انگلی است که به عنوان یک کبد کبدی شناخته می‌شود، که می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها در کبد خاموش باشد. فاسیولیوزیس یک بیماری استوایی است.
- سیروز: این نشان می‌دهد که بافت اسکار جایگزین سلول‌های کبدی در فرآیند شناخته شده به عنوان فیبروز است. این وضعیت می‌تواند توسط تعدادی از عوامل، از جمله سموم، الکل و هپاتیت ایجاد شود. در نهایت، فیبروز ممکن است منجر به نارسایی کبدی شود زیرا عملکرد سلول‌های کبدی نابود می‌شود.
- هپاتیت: هپاتیت نامی است که به عفونت عمومی کبد داده می‌شود و ویروس‌ها، سموم یا پاسخ‌های خود ایمنی می‌توانند باعث ایجاد آن شوند. آن را با یک کبد ملتهب مشخص می‌کند. در بسیاری از موارد، کبد می‌تواند خود را درمان کند، اما نارسایی کبدی در موارد شدید رخ می‌دهد.
- بیماری کبد الکلی: نوشیدن الکل بیش از حد در طول زمان طولانی می‌تواند باعث آسیب کبدی شود. کبد چرب الکلی کم کم درمان می گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.
- التهاب مجاری صفراوی: التهاب مجاری صفراوی باعث نابودی کبد می‌شود. در حال حاضر هیچ درمان وجود ندارد، و علت در حال حاضر ناشناخته است، هر چند که این وضعیت تصور می‌شود خود ایمنی است.
- کبد چرب: کبد چرب این معمولا در کنار چاقی یا سوء مصرف الکل رخ می‌دهد. در بیماری کبد چرب، واکسن‌های چربی در سلول‌های کبدی ایجاد می‌شود. اگر از سوء مصرف الکل ایجاد نشود، این بیماری کبدی چرب غیرالکلی نامیده می‌شود. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و اگر درمان نشود، در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد.
- سندرم گیلبرت: این یک اختلال ژنتیکی است که بر میزان 3 تا 12 درصد جمعیت تاثیر می‌گذارد. بیلی روبین به طور کامل شکسته نشده است. زرد خفیف می‌تواند رخ دهد، اما اختلال بی ضرر است.
- سرطان کبد: شایعترین انواع سرطان کبد عبارتند از سرطان سلول‌های سرطانی و کولینژیوکارسینوما. علت اصلی الکل و هپاتیت است. این ششمین شایعترین نوع سرطان و دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان است.
- کبد چرب بارداری: هرچند کبد چرب بارداری از کبد چرب خیلی نادر بوده، با این حال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد. این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید یا خونریزی شود. زنان باردار باید آزمایش‌های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌نمایند.
چه چیزی باعث بیماری کبد می‌شود؟
مهم‌ترین دلایل ایجاد بیماری کبد عبارتند از:
- ژنتیک؛
- عفونت‌های ویروسی؛
- سرطان؛
- مصرف بیش از حد داروها؛
- مشکلات سیستم ایمنی بدن؛
- استفاده از الکل؛
بسیاری از بیماری‌ها و شرایط نیز می‌تواند بر روی سلامت کبد تاثیر بگذارد، موارد زیر می‌توانند از دیگر دلایل ایجاد بیماری کبد باشند:
- مصرف بیش از حد استامینوفن و داروهای ترکیبی استامینوفن مانند ویکودین و نورکو، و همچنین به عنوان استاتین؛
- سوء مصرف الکل؛
- هپاتیت A، B، C، D، و E؛
- مونونوکلئوز عفونی (اپستین بار ویروس)؛
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NASH)؛
- زیادی آهن در خون (هموکروماتوز).
علائم و نشانه‌های بیماری کبد چیست؟
علائم و نشانه‌های مربوط به بیماری کبد متفاوت است و به نوع دقیق بیماری کبدی بستگی دارد. نمونه‌هایی از علائم و نشانه‌های بیماری کبد شامل موارد زیر است:
- زردی پوست؛
- درد و تورم شکم؛
- خارش پوست؛
- رنگ تیره ادرار؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- خستگی مزمن؛
- رنگ مدفوع کم رنگ؛
- مدفوع خونین؛
- مدفوع تار؛
- تورم در مچ پا و پاها؛
- از دست دادن اشتها.
در صورت بروز هر یک از علائم و نشانه‌ها در مورد بیماری‌های کبد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
عوامل خطر ابتلا به بیماری کبد
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی را افزایش دهد عبارتند از:
- مصرف زیاد الکل؛
- تزریق مواد مخدر با استفاده از سوزن مشترک؛
- خالکوبی؛
- انتقال خون پرخطر؛
- قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن افراد دیگر؛
- رابطه جنسی محافظت نشده؛
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص یا سموم؛
- دیابت؛
- چاقی؛
روش‌های تشخیص بیماری کبد
برای تشخیص بیماری کبد، پزشکان پس از ارزیابی تاریخچه پزشکی فرد و انجام معاینه جسمی، می‌توانند آزمایش‌های دیگری را انجام دهند، از جمله:
- بیوپسی کبد: برای جمع‌آوری نمونه از بافت، سوزن کوچکی به کبد وارد می‌شود.
- آزمایش عملکرد کبد: آنزیمی را که کبد در پاسخ به آسیب یا بیماری آزاد می‌کند، اندازه‌گیری می‌کند.
- سونوگرافی: از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از اندام‌ها و ساختارها در داخل بدن استفاده می‌کند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): از اشعه ایکس برای تهیه تصاویر دقیق از بدن استفاده می‌کند.
- اسکن تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI): از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام‌ها و بافت‌ها استفاده می‌کند.
روش‌هایی برای حفظ سلامت کبد
در زیر چند توصیه برای کمک به حفظ سلامت کبد آورده شده است:
- رژیم غذایی سالم: از آنجا که کبد وظیفه هضم چربی ها را دارد ، مصرف زیاد آن می تواند بیش از حد عضو را تحت فشار قرار دهد و آن را از انجام کارهای دیگر مختل کند. چاقی همچنین به بیماری کبد چرب مرتبط است.
- محافظت در برابر مواد شیمیایی موجود در هوا: هنگام نقاشی یا استفاده از مواد شیمیایی تمیز کننده یا باغبانی، باید منطقه را به خوبی تهویه کرده یا ماسک پوشید. مواد شیمیایی موجود در هوا می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند زیرا کبد مجبور است هر سمومی را که وارد بدن می‌شود پردازش کند.
- داشتن رابطه جنسی ایمن: هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد، بنابراین در مورد رابطه جنسی ایمن و حتی خال کوبی احتیاط کنید.
- مسافرت و واکسیناسیون: در صورت مسافرت به مناطقی که ممکن است هپاتیت A یا B در آن باشد ، واکسیناسیون ضروری است. مالاریا در کبد رشد و تکثیر می‌یابد و تب زرد می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود. هر دو بیماری با استفاده از داروهای خوراکی و واکسیناسیون قابل پیشگیری هستند.
- احتیاط هنگام مخلوط کردن داروها: برخی از داروهای بدون نسخه و داروهای طبیعی می‌توانند هنگام مخلوط کردن با یکدیگر منفی باشند. مخلوط کردن داروها با الکل فشار قابل توجهی به کبد وارد می‌کند. به عنوان مثال، ترکیب الکل و استامینوفن می‌تواند منجر به نارسایی حاد کبد شود. حتماً دستورالعمل‌های مربوط به هرگونه دارو را رعایت کنید.
- مصرف الکل: از مصرف الکل خودداری کنید. نوشیدن زیاد الکل باعث می‌شود که به مرور زمان سیروز کبد ایجاد شود. هنگامی که کبد الکل را تجزیه می‌کند، مواد شیمیایی سمی مانند استالدهید و رادیکال‌های آزاد تولید می‌کند.
- از قرار گرفتن در معرض خون و میکروب‌ها خودداری کنید: اگر در معرض خون شخص دیگری هستید، از مراقبت پزشکی مراقبت کنید. همچنین مهم نیست که وسایل شخصی مربوط به بهداشت مانند مسواک را به اشتراک نگذارید و از سوزن کثیف خودداری کنید.
- کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها: اگر با داشتن ذخایر چربی در کبد خودش روبه رو هستید، پس به هیچ‌وجه نباید از کربوهیدرات‌های کامل در وعده‌های غذایی استفاده کنید. همچنین، کاهش مصرف غذاهای شیرین و نوشابه‌های گازدار می‌تواند کمک شایانی به شما کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
غالباً، ابتلا به بیماری کبدی تدریجی است و هیچ علامت خاصی وجود ندارد که فرد مبتلا را به دنبال مراقبت پزشکی ببرد.
- خستگی، ضعف و کاهش وزن که قابل توضیح نیست و باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.
- زردی یا زردی پوست هیچوقت طبیعی نیست و باید سریعاً توسط پزشک معاینه انجام شود.
- تب مداوم، استفراغ و درد شکم نیز باید توسط پزشک بررسی شود.
اگر فرزند شما هر یک از موارد زیر را تجربه کرده است، آن را مستقیماً به اورژانس ببرید:
- تغییر در وضعیت روانی مانند سردرگمی، هذیان، اغما و خواب آلودگی شدید. این علائم ممکن است ناشی از ایجاد سمومی باشد که به طور معمول توسط کبد پردازش می‌شوند.
- استفراغ خونی: نشانه خونریزی در قسمت فوقانی دستگاه گوارش (GI) است.
- مدفوع خونین: نشانه خونریزی در دستگاه گوارش است.
کلام آخر...
متاسفانه در کشورمان مصرف قرص بدون تجویز پزشک به شدت افزایش پیدا کرده. یکی از این قرص‌ها، استامینوفن است. باید بدانید که مصرف بیش از حد استامینوفن یا تیلنول، چه تصادفی و چه عمدی، می‌تواند باعث نارسایی حاد کبد شود و نیاز به معاینه و درمان فوری دارد. مصرف بیش از حد استامینوفن می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
