تبخال - دارو و درمان‌های خانگی تبخال
تبخال چیست و چه علائمی دارد؟ چند نوع تبخال وجود دارد و علت بروز تبخال چیست؟ تبخال را چطور می‌شود درمان کرد؟ تبخال یک عفونت است که از طریق ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود. تبخال معمولا روی لب ظاهر می‌شود، گاهی در نواحی مثل بینی، چانه و حتی اندام تناسلی نیز زده می‌شود. در این مطلب از سایت زوم لایف، درباره تبخال، علت و روش درمان تبخال توضیحاتی داده‌ایم.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
تبخال چیست؟
سوزشی درست در بالای لب فوقانی خود احساس می‌کنید؟ می‌دانید که این سوزش علامت چیست؟ این سوزش شروع یک تبخال دیگر است. بارها تبخال زده‌اید و برایتان تازگی ندارد. ابتدا قرمز می‌شود. بعد شروع به خارش و سوزش می‌کند و سپس برجسته و متورم می‌شود. تبخال یک تاول کوچک قرمز رنگ است که معمولاً در یکی از گوشه های خارجی لب به وجود می‌آید و بیشتر وقت ها پر از یک مایع آبکی است.
عامل ایجاد تبخال، ویروسی به‌نام هرپس سیمپلکس (به انگلیسی: Herpes Simplex) است. به احتمال زیاد در کودکی هنگام بوسیدن یکی از خویشاوندان آلوده به ویروس، آن هم در زمانی که تبخال او مسری و عفونی بوده، ویروس به شما سرایت کرده است. پس از آن ویروس خود را به سرعت به دهان شما رسانده و در جستجوی یک میزبان مهمان‌نواز مانند سلول عصبی که به ویروس اجازه ورود می‌دهد، برآمده است.
از آن پس ویروس عنان و اختیار DNA سلول میزبان را در اختیار گرفته و از آن برای تولید ویروس‌هایی نظیر خود بهره گرفته است. این ویروس‌ها معمولاً در بدن زندگی می‌کنند و اغلب از آن خارج نمی‌شوند. اما هر از چند گاهی هوس گشت و گذار خانوادگی می‌کنند و خود را از سلول عصبی به سطح پوست می‌رسانند.
به محض رسیدن ویروس‌ها به پوست، احساس سوزشی که با آن آشنایی دارید و می‌دانید مقدمه چیست، آغاز می‌شود. حال با این مشکل چه می‌توان کرد؟ باید گفت که هیچ روشی برای درمان تبخال وجود ندارد. اما خبر خوب این است که تبخال‌ها اغلب بدون درمان محو می‌شوند.
بسیاری از مردم به این دلیل برای درمان تبخال اقدام می‌كنند كه درمان علائم را تسکین داده و مدت زمان بروز بیماری را کوتاه می‌كند. در ادامه به طور کامل روش‌های درمان تبخال را توضیح داده‌ایم.
چگونه افراد به تبخال دهانی مبتلا می‌شوند؟
فرد مبتلا به HSV-1 (هرپس سیمپلکس نوع 1) می‌تواند آن را به شخص دیگری انتقال دهد از طریق:
- بوسیدن فردی که ناقل ویروس فعال تبخال است؛
- استفاده مشترک از وسایلی چون نقره جات، رژ لب، و یا تیغ صورت تراشی؛
- تماس با تبخال یا ترشحات آن؛
چگونه افراد به تبخال ناحیه تناسلی مبتلا می‌شوند؟
تبخال تناسلی پس از تماس با HSV-1 و یا HSV-2 دریافت می‌شود. بسیاری از افراد تبخال تناسلی را از HSV-2، در هنگام رابطه جنسی دریافت می‌کنند. اگر فرد مبتلا به تبخال رابطه جنسی دهانی برقرار کند، HSV-1 می‌تواند به ناحیه تناسلی انتشار یافته و باعث ایجاد تبخال بر روی دستگاه تناسلی شود. برخی از عواملی که می تواند باعث بیداری مجدد ویروس شوند عبارتند از:
- استرس؛
- بیماری؛
- تب؛
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید؛
- دوره‌های قاعدگی؛
- عمل جراحی؛
چند نوع تبخال وجود دارد؟
اغلب افراد در در دوران نوزادی یا کودکی به HSV-1 (هرپس سیمپلکس نوع 1) مبتلا می‌شوند. تبخال لب کودکان می‌تواند از طریق تماس پوست به پوست با یک فرد بزرگسال حامل ویروس انتشار پیدا كند. برای انتشار ویروس نیازی نیست که حتما فرد بالغ تبخال داشته باشد.
ویروس HSV-2 (هرپس سیمپلکس نوع 2) معمولاً از طریق تماس جنسی ایجاد می‌شود. حدود 20٪ از بزرگسالان فعال از نظر جنسی در ایالات متحده به HSV-2 مبتلا هستند. برخی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به ویروس HSV-2 هستند.
این افراد عبارتند از:
- افرادی که دارای شریک‌های جنسی متعدد هستند.
- افرادی که برای اولین بار در سن جوانی رابطه جنسی داشته‌اند.
- افرادی که به عفونت‌های مقاربتی دیگر مبتلا هستند.
- افرادی که به دلیل یک بیماری یا مصرف دارو دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند.
علت بروز تبخال چیست؟
بیماری تبخال مسری است درواقع به‌وسیله تماس مستقیم با فرد آلوده به ویروس هرپس، بیماری منتقل می‌شود. احتمال انتقال ویروس وقتی فرد مبتلا تاول یا زخم دارد بیشتر است اما ممكن است بدون هیچ علامتی هم ویروس منتقل شود، و ممکن است حتی متوجه نشوید مبتلا شده‌اید!
علائم تبخال چیست؟
تبخال چه علائمی دارد؟ از مهم‌ترین علائم تبخال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:(1)
- ایجاد زخم یا تاول‌هایی در اطراف لب، درون دهان، دستگاه تناسلی، باسن و قسمت بالای ران.
- تبخال نوع اول عموما زبان، لب‌ها، لثه و فک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نوع دوم تبخال تناسلی در آقایان در اطراف آلت جنسی و در زنان در اطراف دهانه‌ی رحم بروز می‌کند.
- این زخم‌ها گاهی اوقات دردناک و چرکین هستند. در اطراف ناحیه‌ی زخم نیز درد، حساسیت و وَرَم وجود خواهد داشت.
- بیمار می‌تواند قبل از بروز تبخال وجود آن را حس کند چرا که قبل از بروز تبخال، دچار حس خارش و حساسیت می‌شود.
- برخی افراد مبتلا به تبخال نشانه‌های بیماری سرماخوردگی ازجمله خستگی، بی‌قراری، درد یا کمی تب را از خود بروز می‌دهند.
شما همچنین ممکن است که علائمی شبیه به آنفولانزا را تجربه کنند. این علائم عبارتند از:
- تب
- تورم غدد لنفاوی
- سردرد
- خستگی
- عدم اشتها
درمان دارویی تبخال
چندین درمان دارویی مورداعتماد برای تبخال وجود دارند که از جمله آن کرم‌های ضدویروس و داروهای خوراکی ضدویروسی را می‌توان نام برد. در ادامه روش درمان دارویی تبخال را بخوانید.
1. داروهای ضدویروس
اکثر افراد با یک داروی ضدویروس درمان می‌شوند. یک کرم یا پماد ضدویروس می‌تواند احساس سوزش، خارش، یا سوزن سوزن شدن را کاهش دهد. یک داروی ضد ویروس دهانی (قرص) یا داخل وریدی (تزریق) می تواند مدت زمان بروز تبخال را کوتاه کند.
داروهای ضدویروس تجویزی تاییدشده برای درمان هر دو نوع تبخال عبارتند از:
- آسیکلوویر
- فامسیکلوویر
- والاسیکلوویر
مصرف روزانه این داروها می‌تواند شدت و فرکانس بروز تبخال را کاهش دهد. این داروها همچنین می‌تواند به پیشگیری ازانتشار ویروس توسط افراد مبتلا کمک کند.
با توجه به اینکه تشخیص و درمان و همچنین نوع دارو و دوره درمان بیماری هرپس امری تخصصی است، در صورت بروز علایم، به متخصص پوست مراجعه نمائید.
2. داروهای خوراکی ضدویروس
در موارد تبخال تناسلی، مصرف داروهای خوراکی مهم است زیرا کرم‌ها و یا پمادهای موضعی می‌توانند از جریان هوا جلوگیری کرده و باعث ایجاد محیط مرطوب در نواحی تناسلی شوند که می‌تواند شرایط را بدتر کند. خشک نگه داشتن آن حوزه و استفاده از داروهای ضدویروسی مانند آسیکلویر، فامسیکلویر و والاسیکلویر بهترین رویکرد برای درمان سریع تبخال است.
درمان خانگی تبخال
استفاده از داروهای ضدویروسی برای خنثی کردن عفونت ویروسی تبخال می‌تواند مؤثر باشد اما اگر شما از وجود مداوم تبخال رنج می‌برید، بدنتان ممکن است کمتر به این داروهای تجویزشده پاسخ دهد که به همین دلیل افراد بیشتر به دنبال درمان‌های طبیعی هستند.
برخی درمان‌های خانگی تبخال که از تغییر سبک زندگی تا استفاده از داروهای گیاهی را در بر می‌گیرند، شامل کاهش سطح استرس، دوری از داورهای استروئیدی، کاهش قرار گرفتن در معرض نور، کاهش اصطکاک ناحیه تناسلی و خوردن غذای مناسب همراه با استفاده از روغن درخت چای، آلوئه‌ورا، عسل مانوکا و روغن اورگانو، می‌شود. در ادامه روش‌های متنوع درمان تبخال را بخوانید.
3. کاهش سطح استرس
حذف استرس یک روش شناخته‌شده برای جلوگیری از شیوع تبخال است. هورمون‌های بیش از حد استرس با شیوع تبخال و به‌خصوص نوع دهانی آن مرتبط است.
4. عدم مصرف استروئید
اگر شما به‌طور منظم از داروهای استروئیدی مانند داروی استنشاقی آسم استفاده می‌کنید، می‌تواند باعث رشد و برگشت ویروس تبخال شود. اگر شما از عفونت‌های تبخالی مزمن رنج می‌برید، همین مورد باید دلیل آن باشد.
5. درمان تبخال با روغن درخت چای
روغن درخت چای به عنوان ضدویروس، ضدباکتری و ضدقارج قوی در دنیا به‌شمار می‌رود و چند قطره از آن که با آب رقیق شده است می‌تواند به سرعت‌بخشیدن به فرایند درمان تبخال کمک کند.
6. دوری از باد و آفتاب
حافظت از لب‌ها در مقابل هرگونه عامل خارجی و محیطی نظیر قرار گرفتن در معرض اشعه خورشید و باد به عنوان یک عامل پیشگیرانه توسط همه کارشناسان تایید می‌شود. تشعشع بیش از حد UV بر صورت و لب‌ها می‌تواند باعث شیوع علائم تبخال شود. بنابراین اگر زمان زیادی را بیرون از منزل هستید، از ضدآفتاب استفاده کنید.
7. درمان تبخال با روغن آرگان
تیمول که یک ماده فعال در روغن آرگان است، برای اثرات قوی ضدویروسی بر بدن شناخته شده است. بنابراین حتی مقداری از رقیق‌شده آن بر محل تبخال دهانی و یا تناسلی می‌تواند عفونت را از بین ببرد و یا باعث شود که به وضعیت خاموش بازگردد.
8. درمان سریع تبخال لب با روغن نارگیل
روغن نارگیل حاوی لوریک اسید است که اثرات ضد ویروسی و ضد میکروبی دارد و علاوه بر این، اسید لوریک و کاپریک اسید در روغن نارگیل به کشتن ویروس تب خال کمک می‌کنند.
9. اصطکاک در ناحیه تناسلی
لباس‌های محدودکننده که تعریق را در ناحیه تناسلی افزایش داده و یا مالش پوستی ایجاد کنند، سطح التهاب در آن ناحیه را افزایش داده و باعث می‌شوند که عفونت ایجاد شده و یا تبخال دوباره بازگردد.
10. برنامه غذایی خود را تغییر دهید
اگر شما کمبود یک ماده غذایی را داشته باشید، می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن شما را به خطر انداخته و شما را نسبت به عفونت و یا شیوع این ویروس رایج، آسیب‌پذیر کند.
11. درمان تبخال با سرکه سیب
سرکه سیب به کاهش شدت شیوع تب خال به خاطر ضد عفونی کنندگی و خواص ضد التهابش کمک می‌کند. برای درمان تبخال با سرکه سیب می‌توانید یک تکه پنبه را در سرکه سیب فرو کنید و آن را روی مناطق متاثر برای سه یا چهار بار در روز برای دو یا سه روز قرار دهید.
برای بهترین نتیجه، آن را به محض اینکه احساس سوزش اولیه را تجربه می‌کنید، اعمال کنید؛ آگاه باشید، احتمال دارد کمی بسوزد. همچنین می‌توانید یک یا دو قاشق چای‌خوری سرکه سیب را به یک فنجان آب اضافه کنید و دو بار در طی روز بنوشید. (2)
12. استفاده از روغن پونه کوهی
روغن پونه کوهی دارای خواص ضدویروسی است و به بهبود سریع درمان تبخال کمک می‌کند، روغن پونه کوهی را مستقیماً روی منطقه آلوده بمالید. (3)
13. درمان تبخال با ژل آلوئه‌ورا
قدرت ضدالتهابی ژل آلوئه‌ورا شناخته شده است و می‌تواند درد و ناراحتی مربوط به عفونت ناشی از تبخال را از بین ببرد و همچنین اثر عفونت ویروسی را خنثی کند.
14. درمان تبخال با روغن اسطوخودوس
اسطوخودوس دارویی گیاهی است که اگر به مدت یک هفته روی تب خال قرار بگیرد، علاوه بر ضدعفونی کردن محل تب خال، موجب درمان آن نیز می‌شود.
15. استفاده از روغن نعناع
از دیگر روش‌های خانگی درمان تبخال استفاده از چای نعناع است. روغن نعناع باعث کاهش شدت تبخال می‌شود و سبب کاهش درد و التهاب می‌شود. شما می‌توانید برای درمان تبخال مقداری پنبه را به روغن نعناع آغشته کنید و چند بار در روز بر روی منطقه آسیب‌دیده اعمال کنید.
16. درمان تبخال با یخ
یخ موجب کاهش التهاب می‌شود و اگر مواد التهاب‌آور سبب فعال شدن مجدد ویروس شوند، در آن صورت با توجه به نقش ضدالتهابی یخ می‌توان گفت استفاده از یخ برای درمان تبخال موثر است. برای اینکار نیاز است چند تکه یخ را درون پارچه‌ای نازک قرار داده و به مدت چند دقیقه بر روی تبخال بگذارید. توجه داشته باشید که به هیچ‌وجه یخ را مستقیم بر روی تبخال قرار ندهید به دلیل اینکه سرمای شدید یخ باعث یخ‌زدگی پوست می‌شود.
17. درمان تبخال لب با سیر
سیر دارای خواص ضد میکروبی و ضد التهابی است که به مقابله با شیوع تب خال کمک می‌کند. تحقیقات منتشر شده در سال 1992 نشان دادند که ماده شیمیایی بنام آلیسین موجود در سیر ممکن است دارای اثرات ضد ویروسی باشد. روغن سیر همچنین شامل ترکیب ضد ویروسی آژونه است.
18. تمیز و خشک نگه داشتن تبخال
مراقب باشید که تبخال خشک و تمیز باشد. اگر چرکی شد که البته به ندرت اتفاق می‌افتد حتما برای برطرف شدن عفوت به مراکز پزشکی و بهداشتی مراجعه کنید.
19. ورزش کردن
طبق شواهد موجود، ورزش کردن به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. بنابراین هرچه سیستم دفاعی قوی‌تری داشته باشید بهتر می‌توانید از پس ویروس تبخال برآیید. از طرف دیگر ورزش کردن به آرامش ذهن شما نیز کمک خواهد کرد.
20. استفاده از روغن زیتون
روغن زیتون به‌خاطر خاصیت رطوبت‌دهی به پوست شناخته شده است. روغن زیتون سرشار از آنتی اکسیدان است و از روش درمان خانگی تبخال به حساب می‌آید. برای استفاده یک فنجان روغن زیتون بردارید. آن را در یک قوری گرم کنید و مقداری روغن اسطوخودوس و موم زنبور عسل به آن اضافه کنید و اجازه دهید این مخلوط خنک شود. پس از خنک شدن، این مخلوز را روی ناحیه مبتلا بزنید.
21. درمان تبخال با مصرف مکمل‌ها
- گیاهان ضد ویروس: مانند آقطی، گل همیشه بهار، سرخارگل، سیر، گَوَن و ریشه‌ی شیرین بیان.
- لیزین: روزی 3 وعده هربار 1000 میلی‌گرم برای جلوگیری از شیوع بیشتر.
- ویتامین C: صد میلی‌گرم به‌صورت روزانه برای تقویت سیستم ایمنی بدن.
- زینک: 30 میلی‌گرم روزی دوبار، برای تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از فعال شدن ویروس تبخال.
- ب کمپلکس: روزانه 50 میلی‌گرم ویتامین B برای مقابله با استرس و شیوع تبخال.
درمان تبخال کودکان
تبخال خودبه‌خود از بین خواهد رفت. اما پزشکان می‌گویند چند راه برای کاهش ناراحتی ناشی از تبخال و همچنین مواردی وجود دارد که لازم است به آنها توجه کنید: (4)
- یخ یا یک پارچهٔ خنک و مرطوب را روی تبخال بگذارید تا به کاهش قرمزی و ورم آن کمک کند.
- به فرزندتان دز مناسبی از یک مسکن ملایم مانند استامینوفن یا اگر او شش ماهه یا بزرگ‌تر است ایبوپروفن بدهید.
- اگر کودک کمتر از سه ماه دارد، قبل از دادن هر گونه دارویی با پزشک تماس بگیرید و هرگز به یک کودک زیر یک سال آسپرین ندهید، زیرا ممکن است باعث ایجاد سندرم ری شود که یک بیماری نادر اما تهدیدکنندهٔ حیات است.
- از دادن مرکبات و سایر مواد غذایی اسیدی مانند گوجه‌فرنگی به کودک که ممکن است باعث درد بیشتر تبخال شود خودداری کنید.
- برای کاهش درد و کمک به درمان تبخال دهانی، پمادهای موجود در داروخانه‌ها را با مشورت پزشک کودک امتحان کنید.
- اگر کودک کمتر از 12 ماه دارد، توصیه‌های سنی روی بستهٔ دارو را بررسی کنید و با پزشک در مورد مناسب‌ترین گزینه برای فرزندتان مشورت کنید.
- اگر زخم شدید باشد، پزشک ممکن است داروی ضدویروسی موضعی یا خوراکی تجویز کند.
- اگر تبخال دهانی کودک شما دردناک باشد، ممکن است در غذا خوردن او اختلال ایجاد کند. پس اگر چنین است، این مورد را هم به پزشک بگویید.
غذاهای مفید برای درمان تبخال
خوراکی‌های زیر برای درمان تبخال مناسب‌اند:
- مصرف مواد مغذی
- مواد غذایی سرشار از لیزین
- سبزیجات قرمز و نارنجی‌رنگ
- ماهی
- پروتئین
- زینک
مواد غذایی مضر برای تبخال
از مواد غذایی‌ای که در ادامه معرفی خواهند شد، حتما پرهیز کنید.
- قند و شکر اضافه‌شده به مواد غذایی
- الکل
- مواد غذایی فرآوری‌شده
- مواد غذایی اسیدی
چگونه از بروز تبخال پیشگیری کنیم؟
براى پیشگیرى از بروز تبخال و جلوگیری از انتقال تبخال با سایر افراد بهتر است از روبوسی و تماس پوستى با افراد مبتلا به تبخال خوددارى کرد.همچنین از وسایل مشترک استفاده نباید کرد و مرتب دست ها را شست وشو داد. (5)
روش‌های پیشگیری از انتشار تبخال
اگر به زخم تبخال بر روی صورت خود مبتلا هستید، موارد زیر می‌تواند خطر انتشار ویروس تبخال را کاهش دهد: (6)
- با كسی روبوسی نكنید.
- رابطه جنسی دهانی برقرار نکنید.
- از نقره جات، فنجان، حوله، و رژ لب مشترک استفاده نکنید.
- اگر در ناحیه تبخال احساس سوزن سوزن شدن، سوزش، خارش یا درد دارید، از تماس دیگر نواحی بدن با عضو مبتلا جلوگیری کنید.
برای جلوگیری از انتشار تبخال به دیگر قسمت‌های بدن خود می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- پس از تماس با تبخال دست های خود را بشویید.
- از یک گوش‌پا ک‌کن برای مالیدن دارو به تبخال استفاده کنید.
اگر کودک‌تان تبخال دارد:
- دست‌هایش را مرتب بشویید.
- سعی کنید نگذارید تبخال را بکند.
- برای پیشگیری از دست زدن و کندن تبخال سعی کنید وقتی خوابیده به دست‌هایش دستکش یا جوراب بپوشانید.
- اجازه ندهید اسباب‌بازی‌هایش را با کودکان دیگر به اشتراک بگذارد.
- اجازه ندهید که کسی از لیوان‌ها یا ظروف غذای او استفاده کند.
- اجازه ندهید که کودکان دیگر را ببوسد.
چه وقت باید به پزشك مراجعه كرد؟
تبخال‌ها عموماً بدون درمان بهبود مى‌یابند. اما در موارد زیر باید به پزشك مراجعه كنید:
- دچار بیمارى دیگرى هستید كه باعث اختلال دستگاه ایمنى شما شده است.
- تبخال هایى دارید كه پس از یک تا دو هفته به خودى خود بهبود نمى‌یابند.
- علائم بیمارى شدید است.
- عودهاى مكرر تبخال در شما رخ مى‌دهد.
- تب شدید (38 درجه سانتی گراد یا بالاتر)؛
- عدم هوشیاری؛
- بی اشتهایی یا نخوردن غذا؛
- تشنج؛
- ورم گره های لنفی اطراف گردن؛
آیا تبخال می‌تواند دوباره ظاهر شود؟
بله! ویروس هرپس سیمپلکس برای مدت طولانی می‌تواند داخل سلول‌های عصبی مخفی بماند. با این وجود عوامل خارجی می‌‌وانند باعث ظهور دوباره این وضعیت شوند. برخی از این عوامل خارجی در زیر لیست شده است:
- استرس، کم‌خوابی و خستگی؛
- بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا آنفلونزا؛
- وضعیت‌هایی مانند کم‌آبی؛
- جراحاتی که زخم باز ایجاد می‌کنند؛
- تغذیه نامناسب؛
- قرار گرفتن در معرض آفتاب یا گرما شدید؛
- هوای خشک و سرد؛
کلام آخر...
عفونت تبخال معمولا شایع است و ممکن است علائمی ایجاد نکند. ویروس هرپس ممکن است توسط فردی که نمی‌داند بدان مبتلا است انتقال یابد. احتمال اینکه شما از طریق راه‌های بسیاری به این بیماری مبتلا شوید وجود دارد، مانند بوسیدن، مصرف نوشیدنی‌ها و ظرف‌های مشترک و همچنین فعالیت جنسی.
داشتن تبخال به این معنا نیست که شما یک فرد بد و غیر اخلاقی هستید. تبخال عموماً بدون نیاز به درمان پس از 7 تا 10 روز برطرف مى‌شود. با استفاده از روش‌های گفته شده می‌توانید به درمان تبخال کمک کنید.
