سرطان کبد چیست؟ علت، تشخیص و درمان سرطان کبد
سرطان کبد چیست و چه علائمی دارد؟ چطور سرطان کبد را تشخیص دهیم؟ آیا سرطان کبد درمان دارد؟ سرطان کبد (Liver Cancer) رشد سرطانی سلول‌های کبد است که به صورت یک توده در قسمت فوقانی راست شکم ایجاد می‌شود. در این مقاله به تشریح علائم سرطان کبد، چگونگی بروز آن، نحوه‌ی درمان آن و عواملی که موجب افزایش احتمال ابتلا به سرطان کبد می‌شوند، خواهیم پرداخت و البته بهترین روش‌ها برای جلوگیری از این بیماری را توضیح خواهیم داد.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
سرطان کبد چیست؟
سرطان کبد، سرطانی می‌باشد که از داخل کبد شروع می‌شود. برخی از سرطان‌ها نیز وجود دارند که از بیرون کبد به وجود آمده و پیشرفت می‌کنند و درنهایت در این عضو بدن پخش می‌شوند اما پزشکان سرطانی را به عنوان سرطان کبد می‌شناسند که از درون کبد شروع می‌شود. کبد پایین ریه‌ی سمت راست، درست زیر قفسه‌ی سینه قرار دارد. این عضو یکی از بزرگترین اعضای بدن انسان است وکاربردهای اساسی و ضروری بسیاری دارد که از میان آنها می‌توان به از بین بردن و دفع سموم بدن اشاره کرد.
انجمن سرطان آمریکا (ACS) تخمین زده است که در سال جاری، حدود 42030 مورد سرطان کبد تشخیص داده خواهد شد. که از میان این تعداد 29480 نفر از آنها مرد و 12550 نفر آنها زن خواهد بود از سال 1980 تا کنون، میزان تشخیص ابتلا به سرطان کبد سه برابر شده است.
علائم سرطان کبد چیست؟
اگر درمورد اینکه آیا سرطان کبد دارد یا نه نگران هستید، باید بدانید فردی که سرطان کبد دارد ممکن است دچار درد در ناحیه شکم، کاهش وزن ناگهانی و غیرقابل توضیح و البته خستگی شود. علائم سرطان کبد معمولا تا زمانی که بیماری به مرحله‌ی پیشرفته نرسد، نمایان نمی‌شوند.
سرطان کبد ممکن است موارد و نشانه‌های زیر را درپی داشته باشد:
- زردی، به این صورت که پوست و چشم‌ها زرد می‌شوند؛
- درد شکم؛
- احساس درد در نزدیکی کتف؛
- کاهش وزن شدید؛
- بزرگ شدن کبد، طحال یا هر دوی آنها؛
- تورم در ناحیه‌ی شکم و جمع شدن مایعات؛
- خستگی؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- کمردرد؛
- خارش؛
- تب؛
- احساس سنگینی و پر بودن شکم بعد از یک وعده‌ی کوچک غذا؛
سرطان کبد همچنین می‌تواند باعث تورم شریان‌ها و رگ‌هایی که از زیر پوست شکم نمایان هستند نیز شود و گاهی هم ممکن است این تورم همراه با کبودی و خون‌ریزی باشد. به علاوه این سرطان می‌تواند موجب افزایش سطح کلسیم و کلسترول بدن و البته کاهش یافتن قند خون شود.
مراحل بیماری سرطان کبد
برای کمک به روند درمان و تعریف سرطان کبد، متخصصان پزشکی، سطوح پیشرفتی را برای این بیماری تعیین کرده‌اند که به مرحله تقسیم می‌شود:
- مرحله‌ی یک: تومور در کبد باقی می‌ماند و به اندام یا مکان دیگری در بدن منتقل نمی‌شود.
- مرحله‌ی دو: این مرحله مربوط به شرایطی است که چندین تومور کوچک در خود کبد وجود دارد یا اینکه یک تومور بزرگ در کبد وجود دارد که به رگ‌های خونی هم رسیده است.
- مرحله‌ی سه: در این مرحله ممکن است که چندین تومور مختلف در کبد وجود داشته باشد یا اینکه ممکن است تومور به حدی بزرگ باشد که به یک شریان خونی اصلی و بزرگ رسیده است.
- مرحله‌ی چهار: سرطان متاستاز شده است و به این معنی می باشد که در قسمت های دیگر بدن هم گسترش یافته است.
زمانی که پزشک مرحله و سطح سرطان را تشخیص داد، زمان درمان بیمار فرا می‌رسد.
آیا سرطان کبد درمان می‌شود؟
تنها راهی که شانس ریکاوری و بهبود افرادی که به سرطان با سطوح پایین و قابل درمان مبتلا شده‌اند را بالا می‌برد و افزایش می‌دهد، نوعی از جراحی می‌باشد که درآن تومورها به طور کامل خارج می‌گردند.
گزینه‌های جراحی برای سرطان کبد به شرح زیر می‌باشد:
هپاتکتومی جزیی
زمانی که تومور کوچک است و بخش محدودی از کبد را اشغال و درگیر کرده است، جراح می‌تواند بخشی از این عضو را از بدن خارج کند تا مانع رشد و پخش شدن سرطان شود. بسیاری از افرادی که مبتلا به سرطان کبد می‌باشند، معمولا دچار سیروز یا زخم کبد هم هستند. در این مورد جراح باید تا آنجایی که ممکن است بافت سالم را بعد از هپاتکتومی حفظ کند تا کبد بتواند به کار خود ادامه دهد.
اگر در طول جراحی، جراح به این نتیجه برسد که این روش ممکن نیست و ریسک جراحی بالا می‌باشد، ممکن است که در نیمه‌ی راه روند جراحی کنسل شود. تنها افرادی که عملکرد کبد آنها سالم و بدون نقس می‌باشد، برای انجام هپاتکتومی مناسب هستند. لازم به ذکر است که اگر سرطان در دیگر بخش‌های کبد یا دیگر ارگان‌های بدن گسسترش یافته باشد، این روش، گزینه‌ی درمان مناسبی نمی‌باشد.
جراحی کبد در این مقیاس می‌تواند منجر به خون ریزی زیاد، مشکلات لخته شدن خون والبته عفونت و ذات‌الریه شود.
جراحی پیوند کبد
فردی که کاندید پیوند کبد می‌باشد باید توموری کوچکتر از 5 سانتی‌متر یا چندین تومور با سایز کوچکتر از سه سانتی‌متر در کبد خود داشته باشد. درغیر این صورت ،ریسک بازگشت و مبتلا شدن کبد پیوندی به سرطان کبد هم بسیار زیاد خواهد بود.
یک پیوند موفق می‌تواند ریسک بازگشت سرطان را کاهش دهد و عملکرد طبیعی کبد را بازیابی کند. با این حال، سیستم ایمنی بدن ممکن است که عضو جدید را پس بزند و به عنوان یک مورد خارجی به آن حمله کند.
فرصت‌های محدودی برای عمل پیوند عضو وجود دارد. تاکنون، حدود 15000 نفر در آمریکا در لیست انتظار پیوند کبد قرار گرفته‌اند.
داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند و به بدن برای تنظیم و پذیرفتن کبد جدید در خود کمک می‌کنند هم می‌توانند باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت در فرد شوند. گاهی اوقات، این داروها ممکن است که در گسترش تومورهایی که قبلا متاستاژ شده‌اند نیز تاثیر داشته باشند.
درمان تومورهای غیرقابل درمان (بدخیم)
زمانی به سرطان کبد، اصطلاح پیشرفته اطلاق می‌شود که به مناطق دیگر بدن هم سرایت کرده باشد و احتمال زنده ماندن بیمار کم می‌باشد. با این حال، یک تیم مراقبت و درمان کبد می‌تواند با طی کردن یک سری مراحل علائم را درمان کردن و سرعت رشد تومور را کاهش دهد.
بسته به نوع سرطان کبد، گزینه‌های درمانی می‌تواند متفاوت باشد:
- تخریب تومور: دراین روش جراح می‌تواند با استفاده‌ی مستقیم از امواج رادیویی، الکترو مغناطیسی، گرما و الکل بر روی تومور، آن را کوچک کند و مانع از رشد آن شود. تخریب تومور با استفاده از فریز کردن آن که با نام کرایو ابلیشن شناخته می‌شود هم ممکن است قابل اجرا باشد.
- پرتو درمانی: یک تیم درمان سرطان اشعه و پرتوها را به سمت تومور یا تومورها هدایت کرده، تعداد قابل توجهی از آنها را ازبین می‌برند. عوارض جانبی این روش ممکن است شامل تهوع، استفراغ و خستگی شدید باشد.
- شیمی درمانی: دراین روش تیم پزشکی برای ازبین بردن سلول‌های سرطانی از طریق جریان خون یا شریان‌های اصلی بدن، داروهایی را به بدن تزریق می‌کنند. در روش شیمی درمانی، دکتر با استفاده از داروهای ضدسرطان، رگ خونی که به درون تومور می‌رسد را به صورت مکانیکی یا اتوماتیک قطع و مسدود می‌کند.
دراین مرحله پزشک می‌تواند به بیمار انجام روش‌های بالینی برای درمان و بهبود پیشنهاد دهد که هنوز به صورت عمومی مطرح نشده‌اند. زمانی که علائم کاهش پیدا کرد، بیمار می‌تواند از پزشک خود بخواهد که هرگونه روش بالینی که موثر می‌باشد را امتحان کنند.
علل بروز سرطان کبد چیست؟
پزشکان هنوز دلیل مشخصی برای سرطان کبد نیافته‌اند. با این حال، بسیاری از سرطان‌های کبد ناشی از سیروز کبدی می‌باشند. طبق گذارشات انجمن سرطان آمریکا، عفونت‌های مزمن که ناشی از ویروس هپاتیت بی و سی می‌باشند، معمول‌ترین دلیل سرطان کبد در آمریکا می‌باشند. افراد مبتلا به هردو نوع ویروس به طور قابل توجهی نسبت به افراد سالم، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند، چرا که هردوی این ویروس‌ها باعث سیروز کبدی می‌شوند.
برخی از بیماری‌های ارثی کبد مثل هموکروماتوز هم که باعث سیروز کبدی می‌شوند هم خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهند. دیگر عواملی که احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهند به شرح زیرهستند:
- دیابت نوع دو: افرادی که به دیابت دچارهستند، خصوصا اگر هپاتیت هم داشته باشند یا مرتبا الکل مصرف کنند، بیشتر درمعرض خطر ابتلا به سرطان کبد می‌باشند.
- سابقه‌ی خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده یک شخص، مثل مادر، پدر، برادر یا خواهر دچار سرطان کبد شده باشند، خطر ابتلای شخص به سرطان کبد بسیار بالا خواهد بود.
- استفاده‌ی بی‌رویه از الکل: مصرف روزانه‌ی بیش از شش نوشیدنی الکلی برای یک مدت طولانی می‌تواند منجر به سیروز کبدی شود. که درنتیجه خطر ابتلا به سرطان کبد را هم افزایش می‌دهد.
- قرارگرفتن طولانی مدت در معرض آفلاتوکسین‌ها: نوع خاصی از قارچ‌ها ماده‌ای با نام آفلاتوکسین تولید می‌کنند.
زمانی که این قارچ بر روی محصولات زیر رشد می‌کند، می‌تواند باعث به وجود آمدن آفلاتوکسین شود:
- گندم؛
- مغز آجیل؛
- ذرت؛
- آجیل و خشکبار؛
- سویا؛
- بادام زمینی؛
خطر سرطان کبد با قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفلاتوکسین‌ها افزایش می‌یابد. این مواد در کشورهای صنعتی که تولیدکنندگان به طور منظم آزمایشاتی برای تشخیص افلاتوکسین ها انجام می‌دهند، کمتر نگران کننده می‌باشد.
- ایمنی ضعیف و پایین: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند؛ مثل افرادی که مبتلا به ویروس اچ آی وی و ایدز می‌باشند، پنج برابر بیشتر از افراد سالم در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند.
- چاقی: چاقی احتمال دچار شدن به اکثر سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. در افرادی که ریسک ابتلا به سرطان کبد در آنها بالاست، چاقی می‌تواند باعث سیروز کبدی و بیماری کبد چرب شود.
- جنسیت: بر اساس ACS، تقریبا میزان ابتلا به سرطان کبد در مردان، سه برابر زنان می‌باشد.
- سیگار کشیدن: احتمال ابتلا به سرطان کبد، هم در افرادی که قبلا سیگار می‌کشیدند و هم در افرادی که درحال حاضر سیگار می‌کشند نسبت به فردی که هیچوقت سیگار نکشیده است، بسیار بالاتر می‌باشد.
افرادی که خطر ابتلا به سرطان کبد دارند، باید به صورت منظم غربالگری سرطان کبد انجام دهند. دارا بودن شرایط زیر، فرد را در خطر ابتلا به سرطان قرار می دهد:
- هپاتیت بی یا سی؛
- سیروز مرتبط با الکل؛
- سیروز ناشی از هموکروماتوز، نوعی اختلال که باعث رسوب نمک‌های آهن در بدن می‌شود.
اگر که دکتر تشخیص دهد که بیماری در مرحله ی آخر قرار دارد، درمان آن بسیار سخت می‌شود. غربالگری تنها روش موثر برای تشخیص سریع سرطان کبد می‌باشد چرا که علائم سرطان کبدی که در مرحله‌ی اولیه قرار دارد، به سختی مشاهده می‌شود و اغلب علائمی وجود ندارد.
روش‌های تشخیص سرطان کبد
مسلما تشخیص زودهنگام می‌تواند شانس زنده ماندن فرد مبتلا به سرطان کبد را افزایش دهد. یک دکتر معمولا با پرسش درمورد هرگونه سابقه‌ی خانوادگی شروع به پیدا کردن هرگونه فاکتوری که منجربه سرطان شده است می‌کند. سپس به معاینه‌ی جسمی می‌پردازند که تمرکز این معاینه بر روی تورم شکمی و هرگونه زردی در سفیده‌ی چشم می‌باشد. این دو مورد، هردو از شاخص‌های قابل اعتماد برای مشکلات کبدی می‌باشند.
اگر که دکتر به سرطان کبد مشکوک شود، آزمایشات دیگری را درخواست می‌کند که به شرح زیر می‌باشند:
- آزمایش خون: این آزمایشات مربوط به لخته شدن خون، سطح مواد موجود در خون و نسبت گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌های خون می‌باشد.
- آزمایش هپاتیت‌های ویروسی: پزشک معالج احتمال وجود هپاتیت های بی و سی را بررسی می‌کند.
- اسکن و تصویربرداری: ام آر آی و سی تی اسکن می‌تواند تصویر واضحی از سایز و شیوع سرطان ارائه دهد.
- بیوپسی: یک جراح از تومور نمونه‌برداری می‌کند تا آن را آنالیز و بررسی کند. نتایج می‌تواند نشان دهد که تومور سرطانی یا غیر سرطانی می‌باشد.
- لاپروسکوپی: این یک عمل سرپایی می‌باشد که تحت بی حسی عمومی یا موضعی انجام می‌شود. جراح یک لوله‌ی منعطف و بلند که به آن یک دوربین متصل شده است را از طریق یک برش به درون شکم می‌فرستد. دوربین به پزشک این فرصت را می‌دهد تا کبد و محیط اطراف آن را ببیند.
هنگامی که پزشک توانست سطح، مکان و نوع سرطان کبد را تشخیص دهد، می‌توانند در مورد روش درمانی موثر و ایمن برای آن تصمیم گیری کنند.
روش‌های پیشگیری از سرطان کبد
سرطان کبد درمقایسه با دیگر سرطان‌ها، نرخ زنده‌ماندن بسیار پایینی دارد. با این حال، افراد می‌توانند ریسک و احتمال ابتلا به آن را کاهش دهند. آنها همچنین می‌توانند شانس تشخیص به موقع خود را نیز بالا ببرند.
راهی برای پیشگیری حتمی سرطان کبد وجود ندارد اما اقدامات زیر می‌تواند به کاهش ریسک آن کمک کند.
- تعدیل میزان مصرف الکل: مصرف بالا و مرتب الکل در طولانی مدت، خطر سیروز و سرطان کبد را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد. تعدیل یا عدم مصرف الکل می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را بسیار کاهش دهد.
- محدود کردن مصرف دخانیات: این کارهم می‌تواند از سرطان کبد جلوگیری کند و البته در افراد مبتلا به هپاتیت بی و سی تاثیرگذارتر است.
- انجام واکسیناسیون برای هپاتیت بی
افراد زیر باید حتما برای زدن واکسن هپاتیت اقدام کنند:
- افرادی که مواد مخدر تزریقی استفاده می‌کنند.
- افرادی که روابط جنسی محافظت نشده با چند شریطک جنسی دارند.
- پزشکان، پرستاران، دندانپزشکان و دیگر متخصصان پزشکی که کارشان خطر عفونت هپاتیت بی را در آن افزایش می‌دهد.
- افرادی که دائما از بخش‌هایی از جهان دیدن می‌کنند که هپاتیت بی در آن مکان‌ها شایع و معمول می‌باشد.
هیچ روش مطمئنی برای مقابله با هپاتیت سی وجود ندارد و البته هنوز واکسنی هم برای آن ساخته نشده است. با این حال، استفاده از کاندوم در طول رابطه‌ی جنسی می‌تواند خطر ابتلا به این عفونت را کاهش دهد.
- حفظ وزن بدن در شرایط سالم و ایده‌آل: چاقی یکی از فاکتورهای خطر آفرین برای کبد چرب و سیروز کبدی می‌باشد که می‌تواند منجر به سرطان کبد شود. تناسب اندام و حفظ اعتدال در وزن بدن می‌تواند خطر سرطان کبد را کاهش دهد.
- درمان موارد و شرایط اساسی: یک سری شرایط دیگر هم وجود دارد که می‌تواند باعث سرطان کبد شود، از این قبیل می‌توان دیابت و هموکروماتوز را نام برد. درمان این موارد قبل از سرطان کبد می‌تواند عوارض اشی از سرطان را کاهش دهد.
عمر بیمار سرطان کبدی
آینده‌ای مطلوب برای افرادی که دچار سرطان کبد هستند، ضعیف است. مردم اغلب در آخرین مرحله از بیماری خود آگاه می‌شوند. قبل از اینکه سرطان کبد در بدن پخش شود، احتمال زنده‌ماندن آنها تا 5 سال 31 درصد می‌باشد. این بدان معناست که 31 درصد کسانی که پزشک بیماری سرطان آنها را تشخیص می‌دهد، تا 5 سال بعد از تشخیص زنده خواهند ماند. زمانی که سرطان به بافت‌های کناری کبد هم منتقل می‌شود، احتمال زنده ماندن به 11 درصد کاهش می‌یابد.
در مراحل بعدی، وقتی که سرطان کبد به اعضای دورتر بدن می‌رسد، این مقدار به 2 درصد می‌رسد. به همین دلیل است که غربالگری منظم برای افرادی که احتمال ابتلا در آنها بالا می‌باشد، بسیار مهم و واجب است. درمان سرطان اغلب شامل جراحی فشرده، پرخطر و همراه با عوارض می‌باشد. همین مورد می‌تواند بر روی آینده‌ی سلامتی فردی که دچار سرطان کبد می‌باشد، تاثیر بگذارد.
سخن پایانی
اگر که نسبت به ابتلای خود به سرطان کبد مشکوک هستید، می‌توانید با یک پزشک مشورت کنید. غربالگری منظم برای افرادی که در لیست افراد با ریسک بالا قرار می‌گیرند، بسیار حیاتی می‌باشد.
