بیماری دیابت یا بیماری قند خون بالا چیست؟
بیماری دیابت چیست؟ انواع و علائم دیابت چیست و چطور درمان میشود؟ چطور بدانیم که دیابت داریم؟ آیا دیابت خطرناک است؟ بله، دیابت یک بیماری خطرناک است و باید بیماری دیابت را جدی بگیرید!
بیماری دیابت، یک بیماری فراگیر است که بسیاری در جهان به آن مبتلا هستند و از عوارض آن رنج می‌برند. در این بیماری میزان قند خون بدن بالاتر از حد طبیعی است. دیابت انواع مختلفی دارد، اما گرسنگی و تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار، خشکی و خارش پوست از علائم دیابت هستند.
خواندن این مطلب برای چه کسانی مفید است؟
- افرادی که نمی‌دانند بیماری دیابت چیست و چطور بروز پیدا می‌کند.
- کسانی که انواع و علائم بیماری دیابت را نمی‌دانند.
- افرادی که برای کنترل و درمان دیابت به دنبال راهکار هستند.
- کسانی که می‌خواهند از بیماری قند و دیابت جلوگیری کنند.
اگر خودتان مبتلا به دیابت هستید و یا وظیفه پرستاری از یک بیمار دیابتی به عهده شماست، این مطلب به شما کمک می‌کند تا بیماری دیابت را بشناسید و بدانید چگونه باید با چالش‌های آن کنار بیایید.
دسترسی سریع به عناوین:
بیماری دیابت چیست؟
دیابت (Diabetes) یک بیماری مزمن است که روی چگونگی تولید و استفاده انسولین در بدن اثر می‌گذارد. انسولین یک ماده شیمیایی است که اجازه می‌دهد قند وارد سلول‌های بدن شود و تولید انرژی کند. اگر سلول‌های بدن در مقابل انسولین مقاومت نشان دهند و یا اگر بدن به اندازه کافی انسولین نسازد، در این صورت بدن درست کار نخواد کرد.
اشخاصی که مبتلا به دیابت هستند معمولاً آثار فیزیکی مشاهده نخواهند کرد، مگر این که قند خونشان به بیش از دو برابر میزان نرمال برسد. در این حالت حتی برای کسانی که دیابت ندارد، علائم بیماری دیابت کم و بیش ظاهر میشود که عبارتند از: خستگی، حساسیت بیش از حد و بیدار شدن برای دفع ادرار در شب. قند بالای خون، اگر معالجه نشود ممکن است ایجاد بیماری‌های جنبی در سرخرگ، ایجاد ضایعه در ساق و کف پا، کم شدن دید چشم، از کار افتادن کلیه و بیماری قلبی نماید.
انواع بیماری دیابت
دیابت را به سه نوع اصلی تقسیم می‌کنند:
- دیابت نوع 1: دیابت نوع یک وقتی است که بدن به سلول‌های درون لوزالمعده حمله کرده و سلول‌هایی را که انسولین می‌سازند از بین می‌برد. این نوع دیابت معمولاً در جوان ها بیشتر دیده میشود. کسانی که مبتلا به دیابت نوع یک هستند، بایستی روزانه آمپول انسولین بزنند تا میزان قندخونشان کنترل شود.
- دیابت نوع 2: دیابت نوع دو به مرور زمان ایجاد میشود و معمولاً در سنسن بعد از میانسالی ظاهر می‌گردد. این نوع دیابت، معمول‌ترین نوع دیابت است و وقتی شروع میشود که بدن در مقابل انسولین مقاومت بیشتری نشان می‌دهد و کارآیی بدن در مقابل تنظیم قندخون کاهش پیدا می‌کند. به مرور این مسئله باعث بالا رفتن میزان قندخون میشود و اگر به آن توجهی نشود امکان دارد به مشکلات جدی‌تری منتهی گردد.
- دیابت بارداری: نوع دیگر دیابت، دیابتی است که زنان در زمان بارداری ممکن است به آن مبتلا شوند و این معمولاً برای حدود 4 درصد زنان باردار اتفاق می‌افتد. این نوع دیابت معمولاً بعد از زایمان خود به خود خوب خواهد شد، اما ممکن است خطر مبتلا شدن به دیابت را در وهله‌های بعدی زندگی زیادتر کند.
دیابت یکی از بیماری‌هایی است که باید به آن توجه داشته باشیم و آن را معالجه کنیم تا از مشکلات دیگر جلوگیری شود. اگر منتظر بمانیم تا علایم بیماری آشکار شود، ممکن است دیگر دیر باشد که جلوی مشکلات ناشی از بیماری دیابت را بگیریم.
در حال حاضر در تمام دنیا بیش از 280 میلیون نفر از پیر و جوان و کودک مبتلا به دیابت هستند و در آمریکا به تنهایی این رقم به 21 میلیون می رسید. این بیماری همه‌گیر، به صورت سرسام آوری رو به ازیاد است. محققین پیش بینی کرده‌اند که تا سال 2030 میلادی بیماران مبتلا به دیابت دو برابر خواهند شد.
علت ابتلا به بیماری دیابت چیست؟
علت دیابت نوع 1
به باور متخصصان، دیابت نوع 1 نوعی بیماری خودایمنی است، بدین معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های بتای لوزالمعده (که مسئول تولید انسولین هستند) حمله می‌کند و آنها را نابود می‌سازد. این صدمه دائمی است. هنوز مشخص نیست که چه چیزی موجب این حمله میشود. ممکن است دلایل ژنتیک و محیطی در این امر دخیل باشند. هرچند، به نظر نمی‌رسد عوامل مرتبط با سبک زندگی در این بیماری نقشی داشته باشند.
علت دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 با مقاومت به انسولین شروع میشود. در این بیماری بدن نمی تواند به طور مؤثری از انسولین موجود استفاده کند. این مسئله لوزالمعده را تحریک می‌کند که انسولین بیشتری بسازد تا وقتی که دیگر نمی‌تواند به این حجم تقاضا پاسخ دهد. در این صورت، تولید انسولین کاهش می‌یابد و قند خون بالا می‌رود.
علت دقیق دیابت نوع دو ناشناخته است، اما عوامل زیر ممکن است در آن دخیل باشند:
- ژنتیک؛
- عدم تحرک؛
- اضافه وزن.
علت دیابت بارداری
در دوران بارداری، هورمون‌های مهارکننده‌ی انسولین در بدن زنان تولید میشود، به همین دلیل، ممکن است زنان باردار به دیابت مبتلا شوند. این بیماری فقط در دوران بارداری رخ می‌دهد.
علائم دیابت بارداری عبارتند از:
- گرسنگی و تشنگی بیش از حد؛
- تکرر ادرار؛
- خستگی یا خواب آلودگی؛
- خشکی و خارش پوست؛
- تاری دید؛
- کندی ترمیم زخم.
علائم دیابت چیست؟
علائم دیابت در افراد مختلف بسته به نوع دیابت متفاوت می باشد در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 شروع این بیماری پر سرو صدا می‌باشد ، اما در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است شروع دیابت بدون علامت باشد.
- تكرر ادرار؛
- تشنگی و خشكی دهان به طور غيرطبيعی؛
- خستگی مفرط يا كمبود انرژی؛
- گرسنگی مداوم؛
- كاهش ناگهانی وزن؛
- تاری ديد؛
- عفونت‌های مكرر؛
- دیر خوب شدن زخم ها؛
- خشکی پوست.
گاهی، لکه‌های تیره‌ای در چین‌های پوستی گردن یا زیربغل مبتلایان دیابت نوع 2 ایجاد میشود. از آنجا که معمولاً تشخیص دیابت نوع 2 نسبت به سایر انواع دیابت بیشتر طول می‌کشد، ممکن است تا زمان تشخیص نشانه‌هایی مانند درد یا بی‌حسی را در پای خود احساس کنید. دیابت نوع 1 اغلب با سرعت بیشتری رشد می‌کند. این بیماری ممکن است با نشانه‌هایی مانند کاهش وزن یا شرایطی به نام کتواسیدوز دیابتی (diabetic ketoacidosis) همراه باشد. در کتواسیدوز دیابتی قند خون بسیار بالاست، اما انسولین بدن خیلی کم یا صفر است.
علائم دیابت نوع 2 و 1 ممکن است در هر سنی ظاهر شود، ولی دیابت نوع 1 در کودکان و جوانان بیشتر دیده میشود. دیابت نوع 1 نیز در سنین بالای 45 شایع است، اما این روزها، به دلیل سبک زندگی کم تحرک و افزایش وزن، بروز دیابت نوع 2 در افراد جوان تر افزایش یافته است.
عوامل خطر ابتلا به دیابت
- سن بیشتر ، مساوی 40 سال؛
- سابقه فامیلی ابتلا به دیابت (به خصوص فاميل درجه اول)؛
- عدم تحرک؛
- افزایش وزن وچاقی؛
- فشار خون بالا؛
- افزایش تری گلیسیرید خون و یا کاهش HDL و یا هر دو؛
- بیماری قلبی و عروقی؛
- سابقه دیابت بارداری؛
- سابقه تولد نوزاد با وزن 4 کیلو گرم و یا بیشتر؛
- سندرم تخمدان پلی کیستیک؛
- سابقه اختلال در تست تحمل گلوکز؛
- برخی از نژادهای مستعد؛
- استرس؛
- رژیم غذایی نا درست.
روش‌های تشخیص دیابت
درگذشته تشخیص دیابت تنها بر اساس اندازه‌گیری میزان گلوکز پلاسما از طریق تست تحمل خوراکی گلوکز و تست گلوکز ناشتا صورت می‌گرفت. هم‌اکنون تشخیص این بیماری بر اساس تأیید حداقل یکی از معیارهای زیر صورت می‌گیرد:
- هموگلوبین گلیکوزیله یا HbA1c بالاتر از 5/6 درصد (اندازه‌گیری هموگلوبین گلیکوزیله باید در آزمایشگاه و تحت روش استانداردشده صورت پذیرد).
- قند خون ناشتا یا FBS بالاتر از 126 میلی‌گرم/دسی لیتر (7 میلی مول/لیتر) (برای اندازه‌گیری قند ناشتا حداقل 8 ساعت ناشتایی الزامی می‌باشد.).
- قند خون دوساعته یا IGTT در تست تحمل خوراکی گلوکز بالاتر از 200 میلی‌گرم/دسی لیتر (1/11 میلی مول / لیتر) (این اندازه‌گیری باید طبق دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی و با مصرف 75 گرم گلوکز خوراکی صورت گیرد).
- قند خون تصادفی بالاتر از 200 میلی‌گرم/دسی لیتر (1/11 میلی مول/دسی لیتر) (در بیماران با علائم هایپرگلایسمی یا همان قند خون بالا اندازه‌گیری تصادفی قند خون می‌تواند به‌عنوان معیار تشخیصی مورداستفاده قرار گیرد).
کنترل و درمان بیماری دیابت
شواهد زیادی نشان می‌دهد که تغییرات سبک زندگی می‌تواند به پیشگیری و کنترل این بیماری مرموز و وحشتناک کمک کند. ازجمله این تغییرات، رسیدن به وزن مناسب، انجام فعالیت بدنی متوسط و داشتن یک رژیم غذایی متعادل است. کاهش وزن منجر به بهبود مقاومت به انسولین و کاهش فشارخون میشود. فعالیت بدنی نیز علاوه بر کاهش وزن، منجر به کاهش فشارخون، کاهش سرعت استراحت قلبی و افزایش حساسیت به انسولین می‌گردد.
از طرف دیگر، برنامه غذایی متعادل و مغذی در کاهش ریسک فاکتورهای بیماری‌های قلبی عروقی مؤثر و برای سلامتی ضروری است. البته برخی از انواع دیابت در موارد حادتر نیاز به دارودرمانی از جمله مصرف داروهای کنترل قند خون و یا تزریق انسولین میشود.
انواع دیابت چگونه درمان می‌شوند؟
به هر نوع دیابتی که مبتلا باشید، لازم است ارتباط نزدیکی با پزشک خود داشته باشید تا بتوانید آن را در کنترل نگه دارید. هدف اصلی درمانگران، حفظ سطح گلوکز خون در محدوده‌ی هدف است. پزشک محدوده ی هدف مناسبتان را به شما خواهد گفت. محدوده‌ی هدف بر اساس نوع دیابت، سن و وجود یا عدم وجود عوارض متفاوت است.
اگر دیابت بارداری داشته باشید، محدوده‌ی هدف قند خون شما از افرادی که به انواع دیگر دیابت مبتلا هستند، کمتر است.
فعالیت بدنی در درمان دیابت نقش مهمی دارد. از پزشک خود بپرسید چند دقیقه در هفته را باید به تمرینات هوازی (ایروبیک) اختصاص دهید. رژیم غذایی نیز در کنترل مؤثر دیابت نقشی حیاتی دارد. همچنین باید همواره فشار خون و کلسترول خون خود را زیر نظر داشته باشید.
درمان دیابت نوع 1
همه‌ی کسانی که به دیابت نوع 1 مبتلا هستند، باید برای ادامه‌ی زندگی انسولین مصرف کنند. زیرا در این نوع دیابت صدمه به لوزالمعده دائمی است. انواع مختلفی از انسولین در دسترس است که شروع اثر، حداکثر اثر و طول اثر متفاوتی دارند. انسولین درست زیر پوست تزریق میشود. پزشک به شما نشان می‌دهد که چطور به درستی آن را تزریق کنید و محل تزریق را به صورت چرخشی تغییر دهید. همچنین، می‌توانید از پمپ انسولین استفاده کنید؛ دستگاهی که بیرون بدن قرار می‌گیرد و می توان آن را برنامه‌ریزی کرد تا دوز خاصی را آزاد کند.
در حال حاضر، دستگاه‌های پایش مداوم گلوکز خون نیز وجود دارند که 24 ساعته قند شما را کنترل می‌کنند. لازم است در طی روز سطح قند خون خود را پایش کنید. ممکن است لازم باشد داروهایی را برای کنترل کلسترول بالا، فشار خون بالا یا عوارض دیگر مصرف کنید.
درمان دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 با رژیم غذایی و ورزش کنترل میشود و می‌توانید آن را با مجموعه‌ای از داروهای کنترل قند خون نیز، درمان کنید. معمولاً متفورمین اولین دارویی که است که تجویز میشود. این دارو به بدن شما کمک می‌کند تا انسولین را بهتر مصرف کنید. اگر متفورمین مؤثر نباشد، پزشک شما داروهای دیگری را برایتان تجویز می‌کند. باید سطح قند خون خود را کنترل کنید. اضافه بر این، ممکن است به داروهایی برای کنترل فشار خون و کلسترول خود نیاز داشته باشید.
به عنوان نکته پایانی می‌توان گفت همیشه پیشگیری بهتر از درمان بوده است. بهتر است عوامل خطر این غول وحشتناک را در نظر گرفته و از ابتلا به آن پیشگیری کنیم.
عوارض احتمالی قند خون بالا و دیابت
عوارض دیابت اغلب در طول زمان ایجاد میشود. عدم کنترل صحیح قند خون، خطر مشکلات جدی و کشنده ی مرتبط با این بیماری را افزایش می‌دهد. برخی عوارض مزمن ناشی از انواع دیابت عبارتند از:
- بیماری‌های عروقی‌ای که به حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی منجر میشود؛
- مشکلات بینایی، با عنوان رتینوپاتی (retinopathy)؛
- عفونت یا مشکلات پوستی؛
- آسیب عصبی یا نوروپاتی (neuropathy)؛
- آسیب کلیوی یا نفروپاتی (nephropathy)؛
- قطع عضو به دلیل نوروپاتی یا بیماری عروقی.
دیابت نوع 2 ممکن است ریسک ابتلا به بیماری آلزایمر را نیز افزایش دهد، به خصوص اگر قند خون به خوبی کنترل نشود.
عوارض دیابت بارداری
افزایش سطح قند خون در دوران بارداری ممکن است به مادر و کودک آسیب بزند و خطر موارد زیر را افزایش دهد:
- فشار خون بالا؛
- پره اکلامپسی (preeclampsia)؛
- سقط جنین یا مرده‌زایی؛
- نقص‌های مادرزادی.
سخن پایانی
برای کنترل قند خون و بیماری دیابت، رژیم‌های غذایی سالم (مانند رژیم دیابتی) و تازه را امتحان کنید؛ بیشتر راه بروید و با انتخاب سالم، زندگی را به بهترین وجه ادامه دهید. این بیماری شما و زندگی شماست.
امیدواریم که مطلب بیماری دیابت را جدی بگیرید! برای شما مفید بوده باشد. لطفاً نظرات و پیشنهادات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
آیا دیابت قابل درمان است؟
درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد بلکه با رعایت برخی نکات و رعایت روش‌های خانگی و حتی پزشکی می‌توان این بیماری را کنترل کرد. روش‌های خانگی برای کنترل دیابت را در مطلب دیگری توضیح دادیم.
آیا بیماری دیابت واگیردار است؟
خیر. دیابت نظیر سرماخوردگی یا آنفولانزا نیست، ما نمی توانیم آن را از دیگران بگیریم. انواع مختلف دیابت وجود دارد، ولی هیچ کدام از آنها نه عفونی است و نه واگیر دارد.
آیا خوردن شکر باعث دیابت می شود؟
پاسخ این سوال خیر است. گر چه سال های زیادی بیماری دیابت را «دیابت قند» می نامیدند، اما خوردن مواد شیرین باعث ابتلا به بیماری دیابت نمی شود.
