تاریخچه شب یلدا و فال حافظ؛ از دیرباز تا کنون!
شب یلدا یا شب چله یکی از رسوم دیرینه ی ایران باستان و فارسی زبانان می باشد که همه ساله تمام خانواده ها این شب طولانی سال را به اتفاق هم جشن می گیرند و به مبارکی سحر می کنند، در ادامه با ما همراه باشید تا با تاریخچه فال حافظ و شب یلدا در سنت ایرانی آشنا شوید.
در این مراسم باشکوه پارسی، که بلند ترین شب سال و بلند ترین طول روز در نیم کره شمالی که مصادف با انقلاب زمستانی قطب شمال است، ایرانیان باستان از زمان های قدیم دور هم جمع می شدند و به شادی و سرور می گذراندند. شب یلدا به بازه زمانی بین غروب آفتاب آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب یکم دی ماه گفته می شود، از دیرباز رسم بر این بنا بود که خانواده های ایرانی دور هم جمع می شدند و شامی فاخر و میوه هایی مانند هندوانه و انار فراهم می کردند و پس از صرف شام و خشکبار اصیل ایرانی شروع به خواندن دیوان حافظ می کردند و فال حافظ می گرفتند و حافظ شیرازی را محرم اسرار خود قرار می دادند.
ریشه نام شب یلدا
یلدا به معنای اصیل ایرانی به معنای زایش و شب چله که متراف شب یلدا است به معنای خرم و شادمانی می باشد، نیاکان ما در زمان قدیم به چهل روز اول زمستان چله بزرگ و بیست روز بعد آن را چله کوچک می نامیدند.
پیشینه و تاریخچه شب یلدا (چله)
شب یلدا در گذشته به عنوان یکی از شب های مقدس ایرانیان مطرح بوده، به صورتی که ۵۰۲ سال قبل از میلاد مسیح به گاه شمار (تقویم روزانه) زمان داریوش شاه راه یافته بود و به عنوان مناسبت مهمی از این روز یاد می کردند. ایرانیان باستان که دامداری و کشاوزی شغل اصلی شان را تشکیل می داد در طول سال و روند طی شدن فصل ها و تغییر اقلیم جغرافیایی بر اثر تجربه و تغییر طلوع و غروب آفتاب، خواب و زمان فعالیت های خود را با گردش خورشید و تغییر فصل و شروع زمستان تنظیم می کردند.
ایرانیان باستان در نظر داشتند که با طولانی شدن روز و کوتاهی شب، استفاده بیشتری از خورشید و طول روز بکنند و کارهای خود را جلو بیاندازند و با کوتاه شدن روز و طولانی شدن شب بیشتر وقت خود را در خانه و استفاده از آذوغه انباشته شده در فصول گرم می گذراند. اقوام آریایی سرزمین پارسی، شب یلدا (چله) را شب زایش می نامیدند و بر اثر تجربه و تحقیق دریافته بودند که کوتاه ترین روز را، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان تشکیل می دهد و بلافاصله پس از آن روز ها به تدریج طولانی تر و شب ها کوتاه تر می شوند از این رو آن را شب زایش یا چله نامیدند و هرساله آن شب را به جشن و پایکوبی و برگزاری مراسم ها و رسوم مختلف می پرداختند.
کریسمس مسیحیان نیز ریشه در همین اعتقاد قدیمی و اصیل ایرانی دارد و از سرزمین پارس الهام گرفته شده است. در فرهنگ کهن زرتشتی ایرانی سال جدید با آغاز فصل سرما شروع می شد و اولین روز زمستان که پس از شب یلدا است را غلبه روشنایی بر تاریکی می نامیدند و بر این باور بودند که با پایان پاییز و شروع فصل زمستان رونق کسب و کار ها شروع می شود و تا پایان تابستان زمین محصولات و برکات بسیاری را به زمینیان تقدیم می کند. تمام سرزمین های فارسی زبان جهان در روزگار دیرینه این کره خاکی جزوی از کشور پارس یا ایران بوده اند و از این جهت هنوز که هنوز است رسم شب یلدا یا شب زایش در تمام کشور های فارسی زبان امروزی پابرجاست و از ریشه کشور و زبان خود یعنی سرزمین پارس می آید.
در این روز خوش یمن و کهن پارسی تولد ماندانا همسر کمبوجیه و مادر پادشاه بزرگ کوروش کبیر واقع شده بود و از آنجا که کوروش کبیر و خاندانش انسانیت را نه تنها بر سرزمین پارس بلکه صدای انسانیت و حقوق بشر را در زمان عصر هجری دنیا، به گوش عالم رسانده بودند، تمام مردمان سرزمین پارس ( فارسی زبانان امروز ) این شب را مقدس ترین شب سال می دانستند و سنبل زیبایی و آرامش قرار داده بودند. در این شب رسم بود که تمامی اعضای خانواده و مردم برای یکدیگر تحفه یا خوراکی ای کوچک در نظر بگیرند و به هم پیشکش کنند، این فرهنگ هدیه دادن به کوچکتر ها، سالها بعد در سرزمین مسیحیان از شب یلدای فارسی زبانان الهام گرفته شد.
در میان ایرانیان باستان تاریکی نماد نحسی و وجود اهریمن بود و چون در طولانی ترین شب سال تاریکی اهریمنی بیشتر از شب های عادی است ایرانیان برای رفع این نحسی آتش های بزرگی در شهر بنا می کردند و با خوردن نوشیدنی و تنقلات به شادی و پایکوبی و هم صحبتی می گذراندند که اهریمن در این شب طولانی به شهر نفوذ نکند. هر آنچه میوه تازه در فصل های مختلف سال چیده شده بود و در گنجه ها نگهداری و خشک شده بود به کرسی ها و سفره های رنگی خود می آوردند و همراه با میوه های تازه فصل سرما مصرف می کردند. کرسی شب چله میزد نام داشت و روی آن هر دونوع میوه خشک و میوه تازه فصل همراه با خشکبار که در زبان ایرانیان قدیم و زرتشتیان لرک نامیده می شد قرار داده می شد، پارسیان به این کرسی ولیمه نیز می گفتند و نماد شادی و جشن برای تمامی خانواده ها بود.
در این شب زیبا و قدیمی ایرانی رسم بود که کسانی که وضعیت مالی بهتری نسبت به دیگران داشتند، در سینی های مخصوص ولیمه های زیبا و رنگین می نهادند و به صورت پنهانی به خانه افراد نیازمند می رفتند و به اتفاق یکدیگر به شادی و سرور می گذراندند.
از شب چله باستان چنان نقل است که کشور های کهن جهان مانند هندوستان و یونان و … برای ابراز ارادت و محبت و دوستی خود به فارسی زبانان هدایای ارزنده ای به سرزمین پارس پیشکش می کردند و تاجران ایرانی نیز به رسم ادب در جواب پیکش هدایایی مانند آینه و شمعدان طلاکار شده و کتاب های ارزنده و سوغات ایرانی به سمت کشور های دیگر روانه می کردند. سرزمین پارس از زمان های دور و دراز کشوری اصیل و صاحب فرهنگ بود و به نوعی می توان گفت اکثر جشن ها و مراسم های مهم دنیا مانند هالووین و کریسمس مسیحیان ریشه ای پنهان از سرزمین پارس دارد و این فرهنگ اصیل و کهن به تمام جهان صادر می شد.
تنقلات و غذا های مخصوص شب یلدا
- آجیل و خشکبار
- میوه خشک
- لبو و باقالا
- میوه تازه: انار و هندوانه قرمز
- ماهی کباب همراه سبزی پلو
- آش رشته (رسم ایرانیان باستان بر این بوده است که رشته های آش گره های مشکلات را باز خواهند کرد)
- چای همراه نبات و زنجفیل (مخصوص شروع سردی زمستان)
تاریخچه و فسفه ی گرفتن فال حافظ
از سنت های دیرینه شب یلدا حافظ خوانی و شاهنامه خوانی بوده است، همواره تمام آیین ها و رسم های شب یلدا ریشه ی کهن چند هزار ساله دارد ولی حافظ خوانی و گرفتن فال حافظ در شش صده ی اخیر تاریخ ایران به جشن های کهن ایرانی مثل شب یلدا و جشن تیرگان (جشن آغاز اولین روز تابستان و تیر ماه) اضافه شده است و از آن صده به بعد حافظ خوانی و شاهنامه خوانی عضو جدایی ناپذیر جشن شب یلدا و مناسبت های ایرانی به حساب می آید.
نخستین فال در سرزمین کهن ایران فال حافظ بود که اولین بار چندین ساعت پس از مرگ حافظ شیرازی توسط مریدان و عاشقان آن حضرت گرفته شد تا برای حل مشکلات زندگی خود از کلام حضرت حافظ راهنمایی بگیرند. روایت است پس از نوشتن کامل دیوان حافظ در کاغذ و انداختن آن در سبدی چوبی کودکی تفالی بر فال ها می زند و یکی را به تصادف خارخ می کند و به طور حیرت انگیزی حضرت حافظ جواب ریاکاران و نا نجیبان را می دهد و مریدان خود را از همنشینی با آنها نهی می کند، پس از آن اتفاق بود که به حضرت حافظ لسان غیب لقب دادند و دیوان کامل حافظ را مرجعی کامل برای گرفتن فال و راهنمایی برای حل مشکلات قرار دادند.
حکایت های بسیاری اشاره به این نکته دارد که دیوان کامل حافظ (فالنامه حافظ) در زمان اقوام آریایی به کشور های قدیمی مانند یونان باستان و هندوستان صادر می شد و در آن کشور ها معنی و تفسیر اشعار حافظ ترجمه می شد و از آن به عنوان فال استفاده می کردند چرا که حافظ شیرازی در کشور های مهم دیگر نیز دارای اسم و رسم بود و به نیکی و بزرگی از او یاد می شد، از این رو می توان فالنامه حافظ را یکی از قدیمی ترین صادرات فرهنگ ایران و تمدن باستان پارسی دانست.
فالنامه حافظ روژال، کامل ترین و زیباترین فالنامه ایرانی
شما عزیزان می توانید برای تعبیر فال حافظ به مجله اینترنتی روژال، که کامل ترین، جامع ترین و زیبا ترین مرجع کامل فالنامه حافظ در میان وبسایت های ایرانی است مراجعه فرمایید و در کنار عزیزانتان تعبیر فال حافظ خودتان را مشاهده فرمایید.
