7 جایگزین مناسب قرص رانیتیدین (Ranitidine)
قرص رانیتیدین سرطان زا است و نباید استفاده شود! سازمان غذا و داروی آمریکا FDA در اول آوریل 2020 (13 فروردین 99) اعلام کرد که احتمال آلودگی تعدادی از داروهای گروه رانیتیدین (Ranitidine) به ماده سرطان زای NDMA وجود دارد. با توجه به این خبر باید از قرص های جایگزین رانیتیدین استفاده شود اما چه جایگزینی برای قرص رانیتیدین وجود دارد؟ در این مطلب از سایت زوم لایف به معرفی 7 جایگزین مناسب رانیتیدین را معرفی کرده‌ایم.
بهترین داروهای جایگزین قرص رانیتیدین
داروی‌های معرفی شده به عنوان جایگزین قرص رانیتیدین تاکنون طبق مطالعات صورت‌گرفته، هیچ‌گونه آلودگی NDMA را نشان نداده‌‌اند و میتوان به‌عنوان گزینه‌‌های درمانی جایگزین استفاده شود.
1. قرص فاموتیدین (Famotidine)
- کاربرد فاموتیدین: کاربرد اصلی آن در درمان زخم معده و گاستریت است.
- مکانیسم اثر فاموتیدین: بعد از مصرف خوراکی، حدود 45–40 درصد دارو جذب میشود.
- تداخل دارویی فاموتیدین: عمده تداخلات دارویی این دارو میتوان با داروهای آسپیرین، استامینوفن، دیکلوفناک، ایبوپروفن، دیازپام، اگزازپام، سیتالوپرام، ترامادول، مورفین، آمی تریپتیلین، ایمی پرامین، کاپتوپریل و اتنولول نام برد.
- عوارض جانبی فاموتیدین: سرگیجه، سردرد، اسهال، یبوست و نفخ، خارش یا کهیر، بثورات پوستی و خونریزی یا کبودشدگی غیرمعمول، نفخ شکم.
تداخلات دارویی فاموتیدین معمولاً جدی نیست و میتوان با تغییر زمان مصرف داروها از عوارض جانبی ناخواسته جلوگیری کرد.
2. قرص سایمتیدین (Cimetidine)
- کاربرد داروی سایمتیدین: کاربرد اصلی آن در درمان زخم معده و گاستریت است. این دارو در درمان کوتاه مدت زخمهای فعال دوازدهه یا زخمهای فعال و خوش خیم معده و در مقادیر کم برای پیشگیری از عود زخم دوازدهه مصرف میشود.
- مکانیسم اثر سایمتیدین: سایمتیدین با مهار گیرنده‌های H2 ( گیرنده‌های هیستامین نوع 2) سلولهای جانبی ترشح اسید معده را کم میکند و به درمان ناراحتی‌های ناشی از افزایش اسید معده کمک میکند. سایمتدین اولین دارو از این گروه است که کشف شد.
- تداخلات دارویی سایمتیدین: جذب سایمتیدین در حضور آنتی اسیدها کاهش می‌یابد. متابولیسم داروهای ضدانعقاد خوراکی، بنزودیازپین‌ها به خصوص کلردیازپوکساید و دیازپام، مترودینازول، فنی توئین، پروپانولول و گزانتین‌ها در صورت مصرف همزمان با سایمتیدین کاهش می‌یابد.
- عوارض جانبی سایمتیدین: شایع‌ترین علایم گزارش شده سردرد، افسردگی، سرگیجه، اضطراب، ناتوانی جنسی، افزایش ضربان قلب، اسهال، دل پیچه، کهیر، راش، تعریق و گرگرفتگی، ژنیکوماستی، هیرسوتیسم، افزایش آنزیم‌های کبدی و اغما است.
3. داروی امپرازول (Omeprazole)
- کاربرد کپسول امپرازول: کاربرد اصلی این دارو، درمان زخم معده و گاستریت است و برای درمان‌های زیر استفاده میشود.
- درمان کوتاه مدت زخم دئودنوم؛
- درمان ازوفاژیت اروزیو شدید؛
- درمان ریفلاکس گاستروازوفاژیال شدید؛
- درمان سندرم زولینگر-الیسون؛
- درمان زخم معده؛ - مکانیسم اثر امپرازول: امپرازول یک بلوک‌کننده پمپ پروتون بوده و از طریق مهار سیستم آنزیمی H+/K+/ATPase در سطح ترشحی سلول پاریتال معده، باعث مهار ترشح اسید معده میشود.
- تداخلات دارویی امپرازول: مصرف همزمان این دارو با دیازپام، فنی توئین، و وارفارین باعث افزایش سطح پلاسمایی این داروها میشود.
عوارض جانبی امپرازول:
- در دستگاه اعصاب مرکزی: افسردگی، بی‌قراری، توهم، بی خوابی، عصبی شدن، لرزش، بی حسی اعضای بدن، اضطراب، رؤیا، سرگیجه، خواب رفتگی؛
- در دستگاه قلبی عروقی: تشدید ضربان قلب، کندی ضربان قلب، درد قفسه سینه، افزایش فشار خون، ورم؛
- در پوست: جوش زدن؛
- در دستگاه گوارش: اسهال، یبوست، درد شکم، بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، التهاب لوزالمعده،نفخ؛
- در دستگاه تناسلی ادراری: نفریت بینابینی، هماچوری، افزایش کراتینین، تکرر ادرار، گلیکوزوری، درد بیضه، ژنیکوماستی؛
- در خون: آگرانولوسیتوز، پان سیتوپنی، ترومبوسیتوپنی، نوتروپنی، آنمی، لکوسیتوز، آنمی همولیتیک؛
- در سیستم عضلانی اسکلتی: کرامپ‌های عضلانی، میالژی، ضعف عضلانی؛
4. داروی اس امپرازول (Esomeprazole)
- کاربرد اس امپرازول: درمان هلیکو باکتر پیلوری، زخم پپتیک، زخم دوازدهه، التهاب مری زخمی شونده، بازگشت محتویات معده به مری؛
- مکانیسم اثر اس امپرازول: اس امپرازول یک مهارکننده مهارکننده پمپ پروتون می‌باشد. امپرازول با مهار اختصاصی H+/K+-ATPase در سلولهای جدار معده باعث مهار ترشح اسید معده میگردد.
- تداخلات دارویی اس امپرازول: دسموپرسین، دفراسیروکس، دیفن هیدرامین، ریسپریدون، ستوکسی ماب، سفالکسین، پازوپانیب، نیزولدیپین، آکالابروتینیب، آهن، سکرتین، سوفوسبوویر و ولپاتاسویر، سیکلوپنتولات، لاکتولوز، متی مازول، کوئتیاپین، کوتیاپین، پلی اتیلن گلیکول، نلفیناویر، ایتراکونازول، پنتوپرازول، پوساکونازول، زولدرونیک اسید، سیتالوپرام، سیلوستازول، فلوکونازول، فنی توئین، مایکوفنولات موفتیل، مزالازین، نیلوتینیب، وارفارین، وریکونازول، کلوپیدوگرل؛
- عوارض جانبی اس امپرازول: تهوع، سردرد، خشکی دهان، دردشکمی، گیجی، استفراغ، بثورات جلدی، اسهال، کهیر، نفخ؛
5. داروی لانزوپرازول (Lansoprazole)
- موارد مصرف لانزوپرازول: لانزوپرازول یک مهار کننده پمپ پروتون با عملکرد و کاربردهای مشابه با امپرازول است. در درمان زخم معده و دیگر مواردی که مهار ترشح اسید معده می تواند سودمند باشد کاربرد دارد.
- مکانیسم اثر لانزوپرازول: این دارو با مهار پمپK+/H+/ATPase باعث مهار تولید اسید در معده می گردد. مهار کننده های پمپ پروتون ترشح اسید معده را از طریق مهار سیستم آنزیمی هیدروژن - پتاسیم آدنوزین تری فسفات در سلولهای مخاطی معده مهار می کنند.
- تداخلات دارویی لانزوپرازول: همانند آنچه راجع به امپرازول گفته شد. آنتی اسیدها و سوکرالفات می‌توانند باعث کاهش میزان زیست دستیابی آن شوند و نباید تا یک ساعت نزدیک به زمان مصرف آن تجویز گردند.
عوارض جانبی لانزوپرازول:
- عوارض جانبی لانسوپرازول شامل اختلالات گوارشی: تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، نفخ، اسهال و یبوست است.
- عوارض کمتر شایع مانند سردرد، خشکی دهان، خیز محیطی، گیجی، خستگی، اختلالات خواب، راش پوستی، کهیر، درد عضلانی و درد مفاصل گزارش شده است.
- عوارض نادری مانند اختلال در حس چشایی، زردی، التهاب کبد، واکنش های افزایش حساسیتی، تب، افسردگی، ژینکوماستی، نفریت بینابینی، اختلالات خونی، تعریق، حساسیت به نور، آلوپسی و سندرم استیونس جانسون مشاهده شده است
6. داروی رابپرازول (Rabeprazole)
موارد مصرف رابپرازول:
- در رژیم ریشه کنی هلیکوباکترپیلوری به منظور کاهش عود زخم دئودنوم.
- افزایش ترشح اسید، شامل سندرم زولینجر – الیسون.
- التیام زخمهای دئودنوم.
- درمان نگهدارنده موارد سایشی یا زخمی رفلاکس ازوفاژیت (GERD).
- التیام موارد سایشی یا زخمی رفلاکس ازوفاژیت (GERD).
- مکانیسم اثر رابپرازول: عملکرد ضد زخم دارو از طریق مهار فعالیت پمپ هیدروژن، پتاسیم در سطح سلولهای پاریتال معده مانع از ترشح اسید میگردد.
- تداخلات دارویی رابپرازول: آمپی سیلین، دیگوکسین، نمکهای آهن، کتوکونازول در صورت مصرف با این دارو جذب شان افزایش می یابد. کلاریترومایسین باعث افزایش سطح سرمی رابپرازول می گردد.مصرف این دارو باعث مهار متابولیسم سیکلوسپورین می گردد.
عوارض جانبی رابپرازول:
- سردرد؛
- درد؛
- گلو درد؛
- درد معده، گاز؛
- اسهال، یبوست؛
- علائم عفونت (تب، لرز، علائم آنفلوانزا)؛
- درد معده شدید، اسهال آبکی است که یا خونی؛
- تشنج؛
- مشکلات کلیوی: ادرار کردن بیشتر یا کمتر از حد معمول، خون در ادرار، تورم، افزایش سریع وزن.
- علائم کم منیزیم: سرگیجه، گیجی. سریع یا ناهموار بودن ضربان قلب.
- لرزش (تکان دادن) و یا حرکات تند و سریع حرکات.
- احساس وحشت زده و عصبی، گرفتگی عضلانی، اسپاسم های عضلانی در دست ها و پاهای خود .
- سرفه و یا احساس خفگی.
7. داروی پنتوپرازول (Pantoprazole)
- کاربرد پنتوپرازول: درمان کوتاه مدت ازوفاژیت مرتبط با رفلاکس برای بزرگسالان و کودکان بالای 5 سال، درمان ترکیبی زخمهای گوارشی ناشی از هلیکوباکتر پیلوری، درمان طولانی مدت سندروم زولینگر- الیسون.
- مکانیسم اثر پنتوپرازول: پنتوپرازول از مهارکنندههای پمپ پروتون است که منجر به کاهش ترشح اسید معده میشود. این دارو در سلولهای جداری معده با مهار برگشت ناپذیر Hydrogen potassium ATPase، ترشح اسید معده را سرکوب میکند.
- تداخلات دارویی پنتوپرازول: مصرف همزمان این دارو با داروهای ضد انعقاد خوراکی مانند وارفارین باعث افزایش اثر وارفارین میگردد. مصرف همزمان این دارو با دیازپام و داروهای ضدصرع مثل فنی توئین باعث افزایش اثر آن میگردد.
- عوارض جانبی پنتوپرازول: برخی از عوارض جانبی استفاده از پنتوپرازول در بزرگسالان عبارتند از: سردرد، اسهال، تهوع، شکم درد، استفراغ، یبوست، نفخ شکم سرگیجه و درد مفاصل. استفاده از پنتوپرازول در طولانی مدت، ممکن است باعث بیماری گاستریت اتروفیک گردد. همچنین فقر ویتامین B-12 و منیزیم از عوارض دیگر مصرف سر خود و بیش از اندازه ی پنتوپرازول هستند.
داروهای خانگی جایگزین رانیتیدین
از قرص رانیتیدن بیشتر برای درمان زخم معده، گاستریت و خنثی کردن اسید معده استفاده می‌شد که در ادامه می‌توانید با سه روش خانگی و ارزان، به عنوان جایگزین قرص رانیتیدین از آنها استفاده کنید:
آب سیب‌زمینی جایگزین رانیتیدین
آب سیب‌زمینی خام قلیایی است شاید طعم خوبی نداشته باشد ولی به سرعت متوجه مزایای آن خواهید شد. برای آرام کردن رفلاکس اسیدی معده کافیست 3 قاشق غذاخوری یا 45 گرم سیب زمینی رنده شده را در 1 لیوان یا 250 میلی لیتر آب جوشانده و 10 دقیقه اجازه دهید خنک شود و در میکسر هم بزنید و هر بار که دچار درفلاکس شدید از این معجون بنوشید.
آب‌لیمو ترش جایگزین رانیتیدین
لیموترش با وجود اسیدی که دارد ولی می‌تواند اسید معده را خنثی کند. برای این منظور 1 لیوان آب را بجوشانید سپس حرارت را خامش کرده 6 قاشق غذاخوری یا 90 میلی لیتر آب لیموترش به آن اضافه کرده و تا گرم است بنوشید.
سرکه سیب جایگزین رانیتیدین
سرکه سیب یکی از رایج‌ترین درمان‌های طبیعی برای رفلاکس اسیدی معده است و باعث کاهش سوزش و فشار رفلاکس معده میشود. برای استفاده از سرکه سیب کافیست 1 لیوان آب را بجوشانید سپس کناری بگذارید سرد شود و 2 قاشق غذاخوری یا 30 میلی لیتر سرکه سیب را به آن اضافه کرده و نیم ساعت قبل از غذا بنوشید.
ماجرای سرطان‌زا بودن رانیتیدین چیست؟
محققان و پژوهشگران FDA آمریکا (سازمان غذا و داروی آمریکا) در نتایج تحقیقات اخیر خود دریافته‌اند که احتمالاً برخی از داروهای "رانیتیدین" از جمله برخی از محصولاتی که معمولاً با نام تجاری دارویی "Zantac" شناخته می‌شوند، "سرطان‌زا" هستند. (لینک مشاهده تحقیق)
"رانیتیدین" به دسته‌ای از داروها به‌نام "مهارکنندههای گیرنده هیستامین" تعلق دارد؛ از رانیتیدین معمولاً برای درمان زخم معده، بازگشت اسید معده به مری و کاهش ترشح بیش از حد اسید معده مانند سندرم "زولینگر ــ الیسون" استفاده میشود همچنین رانیتیدین به‌‌شکل قرص، کپسول، شربت خوراکی یا محلول قابل تزریق در بازار کشورهای مختلف به‌وفور موجود است.
محققان سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در گزارشی از احتمال سرطان‌زا بودن این داروی مصرفی خبر دادند؛ براساس گفته آنها، داروهای رانیتیدین، حاوی ماده ناخالص "نیتروسامین" به‌نام (NDMA) هستند؛ در نتایج به‌دست‌آمده از آزمایشهای صورت‌گرفته، نیتروسامین به‌عنوان یک سرطان‌زای انسانی طبقه‌بندی شده است.
همچنین سازمان غذا و داروی آمریکا در سال گذشته تحقیقاتی را به‌روی نیتروسامین‌ها انجام داده است؛ براساس گزارش‌های این سازمان، ناخالصی‌های نیتروسامین در داروی‌های نارسایی قلبی به‌نام "آنژیوتانسین" منجر به سرطان می‌شوند؛ و حالا در داروی رانیتیدین، سطح غیرقابل قبولی از نیتروسامین‌ها کشف شده است (1).
آیا رانیتیدین ایرانی هم سرطان‌زا است؟
در روزهای گذشته موضوع ریکال داروی رانیتیدین موجب نگرانی برخی مصرف کنندگان شده است، کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو، درباره سرطان‌زا بودن داروی رانیتیدین اظهار کرد: بر اساس ریکال جهانی و گزارش سازمان غذا و دارو ایالات متحده آمریکا (FDA) مبنی بر شناسایی ناخالصی سرطان زا نیتروزامین از نوع (NDMA) در فراورده‌های رانیتیدین، سازمان غذا و دارو ایران به شرکت‌های تولیدکننده داروی رانیتیتدن اعلام کرده است تا نمونه‌هایی از دارویی تولیدی خود را به سازمان غذ ا و دارو برای بررسی ارسال کنند.
وی ادامه داد: تاکنون وجود ناخالصی سرطان‌زا در رانیتیدین های ایرانی گزارش نشده است، از طرفی باید توجه داشت که موضوع ریکال دارو در همه دنیا جود دارد و پیش تر نیز مسئله ریکال لوزارتان و والسارتان مطرح شده بود و برخی شرکت‌ها داروی خود را ریکال کردند و اکنون نیز شرکت‌های داروسازی تولیدکننده رانیتیدین خود داوطلبانه اقدام به نمونه‌برداری و بررسی دارو کردند (2).
اما در نهایت، در تاریخ 25 فروردین 1399 سازمان غذا و داروی ایران با انتشار خبری در وب سایت خود ضمن اعلام حذف فرآورده های رانیتیدین از بازار دارویی کشور، از بیماران خواست مصرف رانیتیدین را متوقف و از سایر دسته‌‌های دارویی H2 بلاکرها و مهارکنندههای پمپ پروتون (PPI) که در این مطلب به عنوان داروی‌های جایگزین رانیتیدین معرفی کرده‌ایم، استفاده شود.
